Kars’ın Kağızman ilçesine bağlı Çengilli Köyü içinde yer alır. Bu köyün adı kilisenin çanlı olmasından kalmıştır.Köy halkı arasında bu köye Çehni, Çengli,Çanğlı’da denilmektedir. Kiliseye Kars Kağızman yolunun 15 Km.sinden kuzeybatıya ayrılarak 30 Km.lik köy yoluyla gidilmektedir. Kilise Çengilli köyünün içinde yer alıp yüksek bir tepe üzerine yerleştirilmiştir. Köy denizden 1900 metre yükseklikte bulunmaktadır.
Aladağ’ın güney tarafında Aras Nehri’nin sol kenarında olup düz bir arazidedir. Karayolu asfalt, köy yolu ise stabilizedir. 30 Km.lik köy yolu rampalı ve virajlıdır.
TARİHÇESİ : Çok güzel çadır usluplu “Çengli/Çanğlı adıyla anılan bu kilisenin X-XI.Asırda Bağratlılardan kalma olduğu bilinmektedir. Kilisede 2 Gürcü kitabe yer alır. Bunlardan biri batı alınlığındadır ve 1362 tarihini gösterir. Eski bir yer olan Lena Mori zikreder. Diğer kitabe güney kornişin altında hak edilmiştir. Banisini tamir ettiren Mola Zibiada ve Ruben adları yazılıdır. Bu kitabeler yapının kesin tarihini bize vermez. Kilisenin taslağı “Taoklardsethie-İberya alanının büyük kiliselerde sıklıkla tercih edilen 10.yy düzenlerinden almıştır. 1791 tarihli bir Ermenice kitabesi ise günümüzde bulunmamaktadır. 1918 yılına kadar bölgeyi işgal eden Ruslar ve Ermeniler tarafından kilise olarak kullanılmıştır.Mimari çağı M.S. X-XI.yy arasındadır.
PLAN VE MİMARİ ÖZELLİKLERİ : Kilise Serbest Haç plan şemasında inşa edilmiştir.Kuzey,güneş ve batıdan olmak üzere 3 girişten ulaşır. 3 basamaklı bir kaide üzerinde yükselir. Kilisenin ana girişi batıdan açılmıştır. Kilise içten içe 20×15 m uzunlukta 25 m yükseklikte inşa edilmiştir. Naos bölümünün üzeri yüksek kasnaklı bir kubbeyle örtülü kubbe kapalı haçın kuzey ve güneş kolları eşit düzenlemeye sahip, batı kolu ise biraz uzun tutulmuştur.Kubbesi külah biçimindeki çadırı andırmaktadır.
Doğu cephesi yuvarlak 3 kemerle teşkilatlandırılmıştır.Ortadaki kemerin içinde dar uzun bir mazgal pencere açılmıştır. Batı cephesi kilisenin asıl girişinin bulunduğu cephedir.Bu giriş yuvarlak kemerli alınlıkla başlamaktadır.Kuzey ve Güney cephede birbirinin tekrarı mahiyette birer giriş ve üst kısımda açılmış 3 er mazgal pencereye sahiptir. Kilise iç mimari itibariyle dışa kapalı olduğu için loş ve karanlıktır.Naos bölümünün üzerini örten kubbe kasnağında açılan pencereler asıl ibadet alanını aydınlatır.
SÜSLEME ÖZELLİKLERİ : Yapının iç kısmında Diakanikan hücresi üzerinde simetrik ağaç yaprakları ve üzüm dalını yiyen yılan kabartması görülür. Yine bu köşede Meryem Ana ve Çocuk İsa figürleri kabartma olarak işlenmiştir. Bu kısımda 4 yapraklı yonca da işlenmiş vaziyettedir. Yapıdaki süslemelerin bir çoğu günümüze ulaşmamıştır. Süsleme açısından fazla zengin değildir.Dış cephe ise süsleme açısından oldukça sadedir.
MALZEME VE TEKNİK : Duvarlar 1 m kalınlığına sahip düzgün bazalt taşından yapılmıştır. Tam konik olmayan kubbenin ve haç kollarının üst örtüsünde ise kiremit kullanılmıştır.
Kaynak : Sait Küçük ve Günür Karaağaç’ın baskıda olan kitabından özet.
Yorumlar kapatıldı.