Bugün “epik” dendiğinde aklımıza, Rüzgâr Gibi Geçti’den Yıldız Savaşları’na kadar, eskiden yeniye, bol aksiyonlu, çokça dehşet patlama sahneli, genellikle drama dozu yüksek büyük bütçeli prodüksiyonlar gelir. Ancak bu formül de artık eskimekte. Şiir formunda yazılmış, dünya edebiyatında “epik” olarak adlandırılan destanlara örnek ise Yunan edebiyatında Truva Savaşı’nı anlatan İlyada, Hintlilerin yine büyük bir savaşı betimleyen Mahabharata destanıdır. Her iki eser de iki bin yıldan uzun bir tarihe sahiptir. Daha sonra, ortaçağda batı Avrupa’nın ünlü epik örnekleri Chanson de Roland ve Beowulf’tur.
Ermenilerin de kendilerine ait, kimi zaman farklı adlarla da anılan, Sasun’un Gözükara Savaşçıları (Ermenice “Sasountsi Davit” ya da “Tavit”) destanı vardır. Sasun’un Gözükara Savaşçıları destanı, bir ailenin dört kuşağının anlatıldığı dört bölümden oluşan uzun bir şiirdir. David üçüncü kuşaktandır. Sanasar ve Baghdasar birinci kuşak, bir sonraki “Aslan Mehr” olarak da anılan Büyük Mher (“Mets” ya da “Medz-Mher”), dördüncü kuşak ise Küçük Mher’dir (“Pokr Mher”). Dünyanın çeşitli yerlerindeki destanlar gibi öykü fantastik sahneler, heyecanlı maceralar içerir; ama ana tema kötülüğe karşı iyilik ve adalet için savaştır.
8-10. yüzyıllarda yaratılmış olan destanda özellikle Arapların egemenliğine karşı mücadele ayrıntılı bir şekilde anlatılır. Ancak Sasun destanının birçok yerinde daha da eski unsurlara, örneğin pagan Ermeni kültürüne göndermelere rastlarız. İsa’dan bin yıl kadar önce yaşanmış olan Ermenilerle Mezopotamyalı hükümdarlar arasındaki rekabet ve savaşların bu destanda ortaçağa uyarlandığı ve düşman güçlerin başı olarak eskilerin yerini Bağdat halifesinin ya da Mısır kralının aldığı düşünülebilir.
Sasun’un Gözü Kara Savaşçıları destanının Ermeni kültürünün edebi bir ürünü olarak fazla tanınmamış olması şaşırtıcı gelebilir. Bu tanınmama durumu özellikle Ermeni Kilisesi’nin kitapları için geçerlidir, ama Ermenice diğer yazılı eserlerde de destana yer verilmemiştir. 16. yüzyılda bölgeden geçen Portekizlilerin kendi dillerinde destandan bahsettiğine ilişkin kayıtlar bulunuyor olsa da, bir Ermeni episkopos destanı yazıya geçirmek için çalışmaya başladığında takvimler 1873 yılını gösteriyordu. Yazıya geçirme hiç de kolay iş değildi; çünkü en az bin yıldır kuşaktan kuşağa sözlü olarak aktarılan destanın 150’den fazla farklı versiyonu vardı. Zaten eser o kadar uzundu ki, sadece sözlü olarak okunması bile günler alıyordu. Eserin bu şekilde şiirsel ve teatral bir şekilde sergilenişi günümüze kadar gelmiş ve UNESCO Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi’ne almıştır. Son yüzyılda destanın çeşitli dillere, çeşitli formlarda çevirisi yapılmıştır. Bugün de destanın şiirsel tiyatro oyunu dahil, çok sayıda versiyonu akademik koleksiyonlarda bulunmaktadır.
Sasunlu David bugün Ermeni halk kültürünün önemli bir figürüdür; ancak Diyaspora’da fazla bilinmez. Erivan tren istasyonunda bulunan David’in at üstündeki heykeli, 1959 yılında Yervant Kochar tarafından yapılmış son derece etkili bir eserdir ve kimi zaman kentin sembolü olarak kullanılır. Varaz Samuelian tarafından, benzer şekilde, savaşmak üzere şaha kalkmış atının üzerindeki David heykeli California, Fresno’ya 1971 yılında yerleştirilmiştir.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Der Mugerdechian, Kouymjian. David of Sassoun: Critial Studies on the Armenian Epic. The Press at California State University Fresno, 2013
2. UNESCO. “Performance of the Armenian epic of ‘Daredevils of Sassoun’ or ‘David of Sassoun’”
3. UNESCO. “Performance of the Armenian epic of ‘Daredevils of Sassoun’ or ‘David of Sassoun’”, 9 dak. 50 sa.
4. Aris Janigian. “Retelling David of Sassoun: An Interview with David Kherdian”, The Armenian Weekly, 12 Şubat 2014
5. “David of Sassoun: Critical Studies on the Armenian Epic”, Civilnet, 17 Ekim 2013
6. Downtown Fresno Partnership. “David of Sassoon”
7. Wikipedia: “Daredevils of Sassoun”
8. Wikipedia: “David of Sassoun”
Bizi takip edin
A 1922 watercolour by Hakob Kojoyan depicting various scenes from the Daredevils of Sassoun
Görsele ait bilgi
Sasunlu Daredeviller destanından çeşitli sahnelerin betimlendiği, Hakob Kojoyan’ın 1922 tarihli suluboya tablosu.
Atıf ve kaynak
Hakob Kojoyan [Genel kullanıma açık alan], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.