Sınırların dahil olduğu bütün çatışmalar gibi, Dağlık Karabağ – Ermenice Artsakh – konusundaki anlaşmazlık da oldukça karmaşık ve görüşmeler halen Ermeni ve Azeri taraflar arasında, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın (AGİT) Minsk Grubu’nun arabuluculuğunda devam etmekte. Arabulu grupta ABD, Rusya ve Fransa yer alıyor. 1994’teki ateşkes altı yıl önce, Sovyetler Birliği’nin çözülmeye başladığı dönemde, Azerbaycan Sovyet Cumhuriyeti’nin Ermeni nüfusunun yaşanan değişim nedeniyle göç etmesiyle kıvılcımlanan çalkantılara son vermişti.
Karabağ, çok eski dönemlerde de İran Şahı’na bağlı yerel Ermeni hükümdarların yönetiminde çeşitli düzeylerde özerkliğe sahip olmuş bir toprak parçasıydı. Bölge 1828 yılında Rus İmparatorluğu tarafından fethedildi. Yarım yüzyıldan daha az bir süre sonra yeni bağımsızlığını kazanmış olan Ermenistan ve Azerbaycan 1923 yılına kadar bölge üzerinde hak iddialarını sürdürdüler. Sovyetler Birliği’nin kurulmasının ardından, nüfusun çoğunu Ermenilerin oluşturduğu Karabağ’ın dağlık toprakları Sovyet Azerbaycanı sınırları dahilinde ayrı bir yönetsel bölge olarak varlığını sürdürdü. Ermenistan sınırlarıyla hiç teması olmayan, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti toprakları içinde bir adacık haline gelen bölge, Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi adını aldı
SSCB yıllarında birkaç kez bölge haritasının değiştirilmesi ve Ermeni nüfusun Ermenistan’la ekonomik ve kültürel bağlardan tümüyle yoksun kaldığı Dağlık Karabağ’ın Sovyet Ermenistanı’na katılması yönünde girişimler olduysa da, en önemli adımlar gerek Yerevan, gerekse Dağlık Karabağ’daki Stepanakert yönetiminin birleşme talebinde bulunduğu 1988’de atılmaya başlandı. Azerbaycan’daki Bakü hükümeti bu taleplere karşı çıktı. Doğal olarak, her ne kadar Kremlin o sırada Sovyetler Birliği’ni bir arada tutmak için uğraşmaktaysa da, Moskova da konuya dahil oldu.
Olaylar tırmandı ve yerel ölçekte çatışmalarla pogromlar açık silahlı çatışmaya dönüştü. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti 10 Aralık 1991’deki referandum sonuçlarına dayanarak bağımsızlığını ilan etti, ama başka hiçbir devlet bu kararı tanımadı. Hâlâ da barışla sonuçlanmamış kanlı savaşın ardından ülke bağımsızlığını ve komşu Ermenistan’la güçlü bağlarını korudu.
Ancak, gerçek ve kesin bir çözüm için yürütülen görüşmeler halen devam ettiğinden Ermenistan Cumhuriyeti Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’ni henüz tanımış değil. Ermenistan ve Azerbaycan cumhurbaşkanları, genellikle üç arabulucu devletin ev sahipliğinde sık sık bir araya geliyorlar. 1994’teki ateşkes bazen korunabiliyor, ancak bazen bozuluyor. Örneğin 2014 yazı ve sonbaharı karşılıklı ateş açmalar ve gerek Dağlık Karabağ ile Azerbaycan arasındaki fiili sınırın, gerekse Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki resmi, devletlerce tanınmış sınırın her iki yanında yaşanan can kayıpları nedeniyle çok sıkıntılı geçti.
Ateşkes ve diplomatik ilişkiler sürerken, kapalı sınırlar ve tahkim edilmiş mevziler gerisinde yaşasa da Dağlık Karabağ, 11,000 kilometre karelik yüzölçümüne ve demokratik bir yönetim altındaki 150,000 nüfusa sahip. Ülke, yönetim biçimi olarak, 33 üyeli bir parlamentoya eşlik eden başkanlık modelini benimsemiş durumda. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’nde kamu yöneticileri düzenli olarak yapılan seçimlerle belirleniyor. 2006’da da yeni bir anayasa referandumla kabul edildi.
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Birleşmiş Milletler üyesi değil; ancak Yerevan, Washington, Moskova, Paris, Beyrut, Sidney ve Berlin’de temsilcilikleri bulunuyor. Turistlerin dışında ülkeye yurtdışından resmi ziyaretlerde de bulunuluyor. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti’ne ilişkin BM kararları ABD’nin Rhode Island, Massachusetts, Maine, Louisiana ve California eyaletleri tarafından onaylanmış durumda. Bu eyaletler, eyalet meclisleri ve senatolarının kararları üzerinden Dağlık Karabağlı Ermenilerin özgürlük taleplerini destekliyorlar.
Aşağıdaki haritada pembe alan, kendini Dağlık Karabağ Cumhuriyeti olarak ilan eden yönetimin kontrolündeki bölgedir. L şeklindeki ada ise Sovyet dönemindeki Dağlık Karabağ Özerk Bölgesi’nin ve kuzeydeki, Ermenilerin yaşadığı ve bir kısmı Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kontrolü altındaki Şahumyan bölgesinin sınırlarını gösteriyor.
Harita, en:User:VartanM adlı kullanıcı tarafından, iliştirilmiş olan dünya haritası ise en:User:Kmusser adlı kullanıcı tarafından eklenmiştir. [Genel kullanıma açık alan], bkz. Wikimedia Commons
Location Nagorno-Karabakh en
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Thomas de Waal. Black Garden: Armenia and Azerbaijan through Peace and War. NYU Press, 2004
2. Tatul Hakobyan. Karabakh Diary, Green and Black: Neither War nor Peace. 2010
Թաթուլ Հակոբյան. «Արցախյան օրագիր, Կանաչ ու սեւ կամ՝ ոչ խաղաղություն, ոչ պատերազմ». 2010
3. Nagorno-Karabakh Republic, Dışişleri Bakanlığı
4. “Nagorno-Karabakh profile”, BBC News, 5 Ekim 2013
5. Wikipedia: “Nagorno-Karabakh Republic”
6. Wikipedia: “2014 Armenian–Azerbaijani clashes”
Bizi takip edin
The flag of the Republic of Nagorno-Karabakh, modelled on the flag of the Republic of Armenia and the geography of the region; the white chevrons (zig-zags) mimic designs used when making carpets – a celebrated craft of the area
Görsele ait bilgi
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti bayrağı. Tasarımda, Ermenistan Cumhuriyeti’nin bayrağı ve bölgenin coğrafyası örnek alınmış; beyaz zikzak desenli şerit ise ülkenin üretimiyle ünlü olduğu kilimlerde kullanılan motifi temsil ediyor.
Atıf ve kaynak
[Genel kullanıma açık alan], Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.