Ulusça Hıristiyanlığı kabul eden ilk halk olan Ermenilerin, İsa peygamberin yaşadığı ve mucizeler gerçekleştirdiği yerlerin geleneklerini çok eski tarihlerden bu yana sürdürüyor olmaları hiç de şaşırtıcı gelmemeli. Hatta Ermenilerin, İ.S. 301 olarak kabul edilen Hıristiyanlığı benimseme tarihinden elli yıl önce Kutsal Topraklar’da dini yaşantılarının olduğuna ilişkin göstergeler bile bulunuyor. Yalnızca yerleşik kilise cemaatlerinin değil, tüccar ve zanaatkârların da katıldığı hac seferleri, Kudüs’teki en azından İ.S. 7. yüzyıldan bu yana süregelen Ermeni varlığının temellerini attı. İlk Ermeni episkoposu bu tarihte Kudüs’e atandı. Episkoposluk sonradan Patriklik makamına dönüştü. (İsa Mesih peygamber değildir. 12 Havari peygamberdir. HYETERT)
Ermeni Patrikhanesi, ayrıca Yahudi, Müslüman ve Hıristiyan bölgelerinin bulunduğu Kudüs’ün Ermeni mahallesinin büyük bir bölümünü kapsayacak şekilde konumlanmıştır. Patrikhane, şehirde yaşamını sürdüren küçük Ermeni toplumuna dini hizmet vermenin yanı sıra, günlük ihtiyaçlarıyla da ilgilenir. Osmalı döneminde kurulan ve Kudüs’te çeşitli toplumların haklarını ve görevlerini düzenleyen sistem büyük ölçüde bugün de yürürlükte. Ancak bilindiği gibi, her ne kadar Musevilik, Hıristiyanlık ve İslam’ın en kutsal mekânlarını barındırsa, bu nedenle de UNESCO Dünya Mirası statüsüne sahip olsa da, Kudüs’ün Eski Şehir olarak bilinen kesimi bugün İsrail-Filistin çatışmasının merkezlerinden birinde yer almakta.
Kudüs’ün tarihinin çok eskilere dayandığı bilinir. Müslüman fatihlerin ve Hıristiyan Haçlıların gelip geçtiği yüzyıllar boyunca Ermeniler her iki tarafla da iyi ilişkiler sürdürüp, yavaş yavaş manastır arazilerini genişleterek, Patrikhane’nin sahip olduğu toprakları artırdılar; gerek dini, gerek kamusal yapılar inşa ettiler. Ermenilerin, tek olmasa da, Kudüs’teki en önemli kilisesi, Haçlı döneminden günümüze ayakta kalmış nadir yapılardan Saint James (Aziz Yakup) Katedrali 12. yüzyılda yapılmış.
Ermeni Kilisesi, (Doğu) Ortodoks ve (Batı) Latin kiliselerinin yanı sıra bölgedeki kutsal mekânlardan da sorumlu. Bunlar arasında, Kudüs’teki Kutsal Kabir Kilisesi (İsa’nın mezarı üzerine inşa edildiği söylenir) ve eski Juliyen takvimine göre 18 Ocak’ta Kudüs Ermenilerinin Noel’inin kutlandığı Beytüllahim’deki Kutsal Doğuş Kilisesi de yer alıyor.
Ermenice el yazması eserlerin, Ermenistan’da Matenadaran arşivlerinde bulunanlar dışındaki en geniş koleksiyonunu barındıran Kudüs Patrikhanesi, 1833 yılında kentteki ilk matbaayı kurmuş ve kitap basımı alanında öncülük etmiştir. Yerel Ermeni okulunun yanı sıra, ruhban okulu, kütüphane ve müzenin de yönetiminden sorumlu olan Patrikhane, bugün de bir öğrenme merkezi olma özelliğini sürdürmekte.
20. yüzyıl genel olarak Ermeniler ve özel olarak Kudüs Ermenileri için büyük alt üst oluşların yaşandığı bir dönemdi. Çok sayıda soykırım sürgününün gelişini, on yıllar süren, hâlâ da etkileri devam eden istikrarsızlık ve savaş izledi. İsrail ve Filistin’deki politik koşullar, bölgedeki Ermeni nüfusunun çok azalmasına neden oldu. Genel olarak Hıristiyanların yaşamı da on yıllardır büyük zorluklarla devam edebiliyor. Kudüs Ermeni Patrikhanesi, başka bir deyişle (her ikisi de Hıristiyanlığın erken dönemlerinin önemli figürlerinden olan Aziz Büyük ve Aziz Küçük Yakup’dan adını alan) Aziz Yakup (Saint James) Kardeşliği Kutsal Makamı, dünyanın dört bir yanından gelen Ermeni rahiplere eğitim vermeye ve onları görevlerine hazırlamaya, aynı zamanda Kutsal Topraklar’da Ermeni yaşamının merkezi olarak işlev görmeye devam ediyor.
Kudüs’te Eski Şehir’in Ermeni mahallesinin yerleşimi, bkz. Wikimedia Commons
Armeniquarter
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Armenian Apostolic Patriarchate of Jerusalem, Holy See of St. James
“Holy Land”
2. Lauren Gelfond Feldinger. “‘We are third-class citizens,’ says Armenian Patriarch of Jerusalem”, Haaretz, 29 Haziran 2013
3. “Armenian Patriarch arrives in Bethlehem for Christmas celebrations (0:47)”, Reuters, 18 Ocak 2013, 1 dak.
4. See the Holy Land. “Church of St James”
5. Save the ArQ
6. Wikipedia: “Armenian Patriarchate of Jerusalem”
Bizi takip edin
A mosaic dating from the 6th century, including Armenian writing, discovered during construction works in 1894
Görsele ait bilgi
1894’de inşaat çalışmaları sırasında bulunan, Ermenice yazılar da bulunan, 6. yüzyıldan kalma bir mozaik.
Atıf ve kaynak
Dickran Kouymjian’ın fotoğrafı, The Arts of Armenia, Lisbon: Calouste Gulbenkian Vakfı, 1992, Görsel/Saydam no. 165, CSU Fresno Armenian Studies Program website linkinden ulaşılabilir.
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.