İncil’in, yazılı eserler tarihi boyunca en yaygın basımı, en yaygın dağıtımı ve en yaygın çevirisi yapılan kitaplardan biri olduğu genellikle tartışmasız kabul edilen bir gerçektir. Eski Ahit ilk olarak İbranice, bazı bölümleri Aramice yazılmış olsa da, Yeni Ahit ortaya çıktığında Yunanca, Yakın Doğu’nun en çok konuşulan diliydi. O tarihlere gelindiğinde Eski Ahit de İ.Ö. 132 yılı civarında Yunancaya çevrilmişti. Bu Yunanca çevirinin bir versiyonu (ihtiyaç duyulan çevirmen sayısını belirtmek üzere, Latince “yetmiş” anlamına gelen) Septuagint olarak adlandırılmıştır. Yüzlerce yıl önce Babil’de sürgünde oldukları sırada Yahudi Diyasporası, el yazması Eski Ahit’in “Targum” (Ermenicede “çevirmek”/”tercüme etmek” anlamına gelen “targmanel” ya da “tarkmanel” fiilinin kökünü oluşturan sözcüktür) olarak adlandırılan Aramice versiyonlarını üretmişlerdir.
İncil’in, İbranice, Aramice ve Yunanca’nın ardından en önemli dil olarak Latinceye çevrilmiş olması beklenir. Gerçekten de Jerome tarafından İ.S. 4-5. yüzyıllarda Latinceye çevrilin Vulgata İncili bin yıldan fazla bir süre Avrupa yaşamına damgasını vurmuştur. Bu süreçte Aramice ile bağlantılı olan Süryani dili Yakın Doğu’da yaşayan çok sayıda Hıristiyan için kilise dili haline gelmiştir ve hâlâ da bu özelliğini korumaktadır. Tarihi kayıtlar Kutsal Kitap’ın eski çağlarda başka dillere de çevrildiğini gösteriyor. örneğin Gotik İncil bugünkü Bulgaristan’da İ.S. 350 yılları civarında yazılmıştır.
Ermenistan Hıristiyanlığı 4 yüzyıl başlarında, bazı kaynakların aktardığına göre İ.S. 301 yılında kabul etmişlerdir. Ancak İncil’in Ermeniceye çevrilmesi için bir yüzyılın geçmesi gerekmiştir. Ermeni kronikçiler, Kutsal Kitap’ın yerel dilde bulunmamasının misyonerlik çalışmalarına engel olduğunu yazarlar. Aslına bakarsanız Mesrop Maştots’un Ermeni alfabesini geliştirmesinin ardındaki esas itici güç, bir Ermeni İncili’nin yaratılmasıydı. Batı Ermenicesinde “Surp Kirk”, Doğu Ermenicesinde “Surp Girg”, Kutsal Kitap anlamına gelir ve İncil sözcüğünün karşılığıdır. Ancak İncil’in daha yaygın Ermenice karşılığı, “Tanrının İlhamı” olarak yorumlanabilecek “Astvatsaşunç” (Doğu Ermenicesi), ya da “Asdvadzaşunç” (Batı Ermenicesi) sözcüğüdür.
Bugün Klasik Ermenice olarak bilinen Grabar (ya da Krapar) diline çevirisi İ.S. 436 yılında tamamlanan İncil’in çevirisinde gerek Süryanice, gerekse Yunancanın etkileri görülür. Bu İncil, konuyla ilgili biliminsanları tarafından üslubu ve yorumu nedeniyle çoğu kez “Versiyonların Kraliçesi” olarak adlandırılmıştır. Bazı kayıtlara göre Ermenice yazılan ilk sözcükler Eski Ahit’in Atasözleri Kitabı’ndandır: “Aklı ve eğitimin kıymetini bil; bilgeliğin sözcüklerini kavra” (Kral James’in İngilizce çevirisinden Türkçeye aktarılmıştır). Ermeniceye çevrilmek üzere bu atasözünün seçilmesi, Ermeni Kilisesi’nin Ekim ayında kutladığı Aziz Çevirmenler gününde öğrenmenin anlamı anılır ve hangi Diyaspora toplumunda kutlandığına bağlı olarak bu gün, kimi zaman yeni okul yılının ilk günü olarak kabul edilir. Ermeniler çevirmenlere bir anma günü adayan dünyadaki belki de tek halktır.
İncil’in, Etiyopya, Kıpti, Gürcü dillerine ya da Eski Slavonik Kilise Diline yapılan çeviriler gibi görece daha eski versiyonları bulunsa da, hatta kimi bölümleri bazı başka yerel dillere çevrilmiş olsa da, bugünün en önde gelen dillerine çevirisinin yapılması için bu tarihlerin üzerinden bin yıl kadar bir süre geçmesi gerekmiştir.
Ermeniceye çevirilerin modern versiyonları 19. ve 20. yüzyıllarda yayınlanmıştır. Ancak hâlâ kilise ayinlerinde Klasik Ermenice dili kullanılmakta.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Robert B. Waltz. “Versions of the New Testament”, The Encyclopedia of New Testament Textual Criticism
2. W. St. Clair Tisdall. “Armenian Versions, of the Bible”, International Standard Bible Encyclopedia Online
3. Wikipedia: “Bible translations”
4. Wikipedia: “Bible translations into Armenian”
Bizi izleyin
A palimpsest, or a manuscript written over with some other text – a not uncommon practice during times when paper was scarce – with 10th-century Syriac prayers over 6th century Armenian religious writing, from St. Catherine’s Monastery at Mt. Sinai in Egypt today
Görsele ait bilgi
Bugün Mısır topraklarında olan Sina dağındaki Aziz Katerina manastırında bulunan, 10. yüzyıla ait Süryanice duaların 6. yüzyıl Ermenice dini bir metin üzerine yazıldığı bir palimpsest – başka bir deyişle kağıdın kıt olduğu dönemlerde başvurulan bir yöntem olarak, başka bir yazı üzerine yazılmış el yazması metin.
Atıf ve kaynak
[Genel kullanıma açık alan], Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.