Cengiz Han’ın adı hâlâ Avrasya’da, orta çağda ordularıyla geniş alanları istila edip yağmalayan Moğol hükümdarı ve talancısı kimliğinin bir paradigması olarak ününü korur. Moğol İmparatorluğu 1200’lü yılların başlarında Orta Asya’dan dört bir yana, Orta Doğu’ya, Yakın Doğu’ya, bugün büyük bölümü Rusya ve Çin topraklarında olan bölgelere yayılmış, bir uçta Hindistan’dan, diğer uçta Avrupa’nın doğu kısmına kadar uzanan bir coğrafyaya hakim olmuştur. Sonraki bir buçuk yüz yıl boyunca Moğol istilalarına acımasız yağmalar eşlik etmiş olsa da, egemenlikleri altındaki geniş topraklar aynı zamanda ticaret, döneme ait fikir ve teknolojilerin karşılıklı alışverişi sayesinde önemli gelişmelere de sahne olmuştur.
Daha geleneksel Ermeni toprakları da Moğol egemenliği altına girmiş ve Moğolların boyunduruğu altında az eziyet çekmemiştir. Ne var ki, bugün Türkiye’nin güneydoğu sahillerinde yer alan Kilikya Ermeni Krallığı, ortak tehditlere, yani bölgedeki Arap ve Türk güçlerine karşı ittifak oluşturmak üzere Moğollarla diplomatik ilişkiler geliştirmiştir. Bir Hıristiyan kıyı krallığı ile uzak, istilacı, pagan bir güç arasında, bölgedeki Müslüman varlığına karşı böylesi bir ittifak, pek de alışılmış bir şey değildi ve doğrusu mükkemmel bir jeopolitik örneğiydi!
1226 – 1270 yılları arasında hüküm süren 1. Hetum, Kilikya Ermeni kralları arasında en uzun süre tahtta kalandı. Hetum, kardeşi Sbmat’ı 1247 yılında – Marco Polo’nun efsanevi seyahatlerinden 20 yılı aşkın bir süre önce – Karakurum’daki Moğol sarayına gönderdi. Smbat bir Moğol prensesiyle evlenmiş olarak geri döndü, ama seyahatin diplomatik getirisi pek az oldu. Bunun üzerine 1254 yılında, seyahatin bir kısmında kimliğini gizlemek suretiyle, Hetum’un kendisi yola çıktı. Akdeniz sahili boyunca kıyıyı takip eden, Hazar Denizi’nin çevresinden dolaşarak Asya’nın ortasından geçen güzerhâh üzerinden yapılan her iki yolculuk da bir yıldan fazla sürdü.
Dolayısıyla Moğolları ziyaret eden ilk Hıristiyan hükümdar, Kilikya Ermenilerinin kralı 1. Hetum’du. Her ne kadar kroniklerin kayıtlarında Moğol Hanının bu yolculuklar sırasında Hıristiyanlığı kabul ettiğine dair notlar bulunsa da, bu iddiayı doğrulayacak kanıt bulunmuyor. Ne var ki görüşmeler sonucunda, büyük bölümünde Ermenilerin ve diğer Hıristiyanların yaşadığı çok geniş bir alana yayılan Moğol topraklarında bulunan kiliseler ve manastırlar gibi Hıristiyan kurumları vergiden muaf tutuldu. Bunun karşılığında da Kilikya Ermeni Krallığı ve tarihi Ermenistan’daki iki yarı-bağımsız bölge, Müslüman topraklarına karşı seferlerinde Moğol hükümdarlarıyla ittifak yaptı.
Sonraki yıllarda, örneğin 1260 yılında Halep ve Şam’ın Moğol istilası sırasında, Ermeniler Moğol bayrağı altında savaştılar. O yıllar Moğol istilasının zirveye ulaştığı dönemdi. Ortak askeri harekâtlar sonraki on yıllarda da devam etti. Ancak Kilikya Ermeni Krallığı bir dizi yenilgi yaşadı ve Moğol Hanı da sonunda İslamiyeti kabul etti.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Seta B. Dadoyan. The Armenians in the Medieval Islamic World: Armenian Realpolitik in the Islamic World and Diverging ParadigmsCase of Cilicia Eleventh to Fourteenth Centuries. Transaction Publishers, 2013, s. 181-183
2. Vahan M. Kurkjian. A History of Armenia. AGBU, 1958, s. 242-244
3. Wikipedia: “Armenian Kingdom of Cilicia”
4. Wikipedia: “Mongol Empire”
Bizi takip edin
King Hetoum II of Armenian Cilicia and the Mongol Khan Ghazan, from an early 14th century manuscript.
Görsele ait bilgi
Kilikya Ermeni Kralı II. Hetum ve Moğol Hanı Gazan. 14. yüzyıla ait bir el yazmasından.
Atıf ve kaynak
Anonim [Genel kullanıma açık alan], Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.