İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Gerçek 47. Gomidas Vartabed Soğomon Soğomonyan olarak doğdu.

Ermeni Soykırımı'nın yüzüncü yılı anısına 100 Yıl, 100 Gerçek

Ermeni Soykırımı’nı simgeleyecek tek bir kişi seçmek gerekseydi, 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başında Ermenilerin yaşadıklarının bir mikrokozmosu olarak tek bir kişinin öyküsü aranacak olsaydı, bu kişi hiç kuşkusuz rahip ve müzisyen Gomidas (Doğu Ermenice söylenişiyle Komitas) olurdu.

Soğomon Soğomonyan 1869’da bugünkü Türkiye’nin batı bölgesinde bulunan Kütahya’da doğdu. Küçük yaşta anne ve babasını kaybetti ve bakımını akrabaları üstlendi. Ancak 1881’de eğitim için, o zaman Rusya İmparatorluğu topraklarında olan, Ermeni Kilisesi’nin merkezi Eçmiyadzin’e gönderildi. O yaşında hiç Ermenice bilmiyordu; ama kilise ayinlerinde ilahiler söylüyordu ve çok güzel bir sesi vardı. Din eğitimini tamamladıktan sonra, daha da geliştirilen müzik yeteneği sayesinde koroda görev yaptı ve Vartabed (Batı Ermenicesinde Vardapet – evlenmeyen rahip) rütbesine yükseltildi
Katolikos Hrımiyan ve varlıklı Ermeni işadamı Mantashev’in desteğiyle Gomidas Vartabed yüksek müzik eğitimi almak üzere, Avrupalılara Ermeni müzik geleneğini tanıtacağı Almanya’ya gönderildi. Kültürü yalnızca sınırlar ötesinde icra etmenin ve paylaşmanın da ötesinde derin müzik yeteneği sayesinde Ermeni (ve Kürt) halk müziği, Ermeni dini müziği ve “khaz” olarak bilinen Ermeni müzik notasyonu sistemi alanında kapsamlı araştırmalar yaptı. Ermeni Kilisesi’nin litürjisinin (Pazar ayini) Batılı müzik sistemleri ve notasyonu kullanılarak uyarlanması bu döneme rastlar. Gomidas’ın bu ilahi için yaptığı uyarlama (çağdaşı Makar Yekmalian’ınkiyle birlikte) bugün de çok sevilir ve yaygın olarak söylenir.
Gomidas Ermenilerin sanat tarihinin en büyük iki merkezi olan Rus İmparatorluğu’nda Tiflis (bugün Gürcistan’ın Tbilisi kenti) ve 1910’da yerleştiği Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti Konstantinopolis’te (bugünün Türkiyesi’nde İstanbul) Ermeni kültür yaşamının önemli bir parçası haline geldi. Ermeni müziğinin icrası, geliştirilmesi, öğretimi ve yaygınlaştırılması yönündeki çalışmalarının yanı sıra İstanbul’da 300 kişilik bir koro yönetmesiyle de ünlüdür.
Ermeni toplumunun önde gelen şahsiyetlerinden biri olması nedeniyle, 24 Nisan 1915’te tutuklanan Ermeni toplumunun liderleri arasında o da vardı. Tutuklamalar, Ermeni Soykırımı’nın habercisiydi. Gomidas da diğerleriyle birlikte ülkenin iç kesimlerine doğru sürgüne çıkarıldı; ancak nüfuz sahibi kişilerin araya girmesiyle geri getirildi. Ne var ki, bu sırada yaşadıkları, birçok Ermeninin inanışına göre, yalnızca akli dengesini yitirmesi sonucunda meydana gelebilecek büyük bir değişim geçirmesine yol açtı.
Birkaç yıl İstanbul’da bir hastanede kalan Gomidas 1919’da Fransa’ya götürüldü ve 1935 yılındaki ölümüne kadar tüm yaşamını Paris’in banliyölerinden Villejuif’te bir psikiyatri hastanesinde geçirdi.
Öte yandan Gomidas Vartabed’in trajik öyküsü Ermeni Soykırımı’nın neyi amaçladığını ortaya koyuyor: Bir halkı ve kültürünü yok etmek. Ancak başka bir açıdan da Gomidas Vartabed’in müzik alanında yarattığı devrimci eseri yaşamaya ve Ermeni müziğine esin kaynağı olmaya devam ediyor. Onun Ermeni klasik müziğinin kurucusu sayılması hiç de nedensiz değil. Ölümünden sonra ateist, milliyet karşıtı bir rejimin, onun Ermeni bir rahip kimliğindeki bedenini Sovyet Ermenistanı’nda bir ulusal mezara gömmesi bu insanın bütün bir ulus üzerindeki derin etkisinin kanıtını oluşturuyor. Yerevan’da, birçok ünlü Ermeni şahsiyetin gömülü olduğu Panteon da Gomidas’ın adını taşımakta.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Virtual Museum of Komitas
2. Meliné Karakashian. “Did Gomidas ‘Go Mad’? Writing a Book on Vartabed’s Trauma”, The Armenian Weekly, July 24, 2013
3. Khoren Vartabedian. “original voice of Komitas Vartabed”, 1 dakika
4. Armenian Preparliament. “Բացահայտելով կոմիտասյան երգը – Արթուր Շահնազարյան / Discovering the music of Komitas – Artur Shahnazaryan”, 77 dakika (Ermenice)
5. Wikipedia: “Komitas”
Bizi takip edin


Görsele ait bilgi
Gomidas Heykeli ve Ermeni Soykırımı Anıtı, Detroit, Michigan
Atıf ve Kaynak
Mikerussell [GFD, CC-BY-SA-3.0 ya da CC-BY-SA-2.5-2.0-1.0], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+

Yorumlar kapatıldı.