Ermenilerin Batı Avrupa’daki varlığının eski ve köklü olması hiç de şaşırtıcı değildir. Diyaspora kültür, eğitim ve teknoloji alanında son birkaç yüzyıldır dünyanın en ön saflarında yer alan bu coğrafyadan nasıl uzak durabilir ve katkıda bulunmaktan kaçınabilirdi ki?
Bireysel olarak Ermenilerin erken tarihlerde Karadeniz ve Akdeniz’i geçerek Batı Avrupa’ya ulaştığını biliyoruz. Bunlardan biri İ.S. 591 yılında Fransa’da Tours’u ziyaret ettiği söylenen bir Ermeni episkopostur. Yine Fransa’da Tarascon’da bir kilisede Mesrop Mashtots’un soyundan bir kişinin burada bulunduğuna işaret eden Ermenice bir kitabe görüyoruz. Kitabede, Ermenice alfabeye sonradan eklenen son iki harfin bulunmaması, yazılma tarihinin 1200’lerden önce olduğunu gösteriyor. Bir örnek daha vermemiz gerekirse, 13. yüzyılda Kilikya Ermeni Krallığı’ndan bir heyet Norveç’e kadar gitmişti.
Bireysel yolculuklar dışında Orta Çağ’da ve sonrasında daha yaygın girişimlerde bulunuldu. Bu, özellikle Ermeni tacirlerin çeşitli ticaret yollarında gidip gelmeleri ve yeni ürünler, yeni pazarlar arayışı içindeki Keşifler Çağı’na katılmaları ile gerçekleşti. Ermeni tacirler İtalya’da Venedik’ten, İspanya’da Cadiz’e, bugünün Belçika’sında Bruges’e kadar her yerde yerleştiler. İngiltere’dekiler özellikle tekstil ticaretindeki girişimcilikleriyle ün kazandılar. İngiltere’deki en eski Ermeni kilisesi 1870’de Manchester’da inşa edilmiştir.
Ancak Ermenilerin ilgisini çeken yalnızca almak ve satmak değildi. İbadet dışında Venedik ve Viyana’daki ünlü Mıhitaryan Ermeni Cemaati, yoğun bir şekilde Ermeni dilinde kitap basımı faaliyetlerini yürütüyordu. Kullandıkları teknoloji, anayurda ve bölgeye kadar ulaştı, sonuçta Ermenilerin çabaları sayesinde Orta Doğu’da tarihsel öneme sahip, öncü niteliğindeki baskı işlerinin yolunu açtı.
Öbür yöne yolculuk yapan bir başka teknoloji de Avrupa’da “Papier d’Arménie” , ya da “Carta D’Armenia” olarak anılan “Ermeni Kağıdı”dır. Bunlar, akordiyon formunda ince, reçine ile kaplanmış, tütsü gibi ağır ağır yanan, güzel koku kaynağı olarak kullanılan küçük kağıtlardır. 19. yüzyılda Ermenistan’ı ziyaret eden Auguste Ponsot tarafından keşfedilen Papier d’Arménie, Paris’te Eyfel Kulesi’nin açılışının yapıldığı 1889 yılında düzenlenen Dünya Fuarı’nda sergilenmiştir.
20 yüzyıl, Ermeni Soykırımı sonucunda ve ayrıca Lübnan, Suriye, İran, Irak, Mısır, Kudüs ve Türkiye gibi yerlerdeki istikrarsız rejimlerin yol açtığı olumsuz koşullar nedeniyle Orta Doğu’dan Avrupa’ya daha yoğun bir göçe sahne oldu. Son yıllarda Avrupa’ya Ermenistan ve eski SSCB ülkelerinden de Ermeniler göç etmekte. Bölgede Ermeni nüfusun en yüksek ve en örgütlü olduğu Fransa’nın yanı sıra Portekiz, İspanya, İtalya, İsviçre, Belçika, Hollanda, İngiltere, Almanya, Avusturya ve İsveç’te de Ermeniler yaşıyor. Şarkıcı Charles Aznavour, komedyen Kev Orkian, futbolcu Henrikh Mkhitaryan bu ülkelerdeki ünlü Ermenilerden sadece birkaçı. Tabii, kilisesi ya da cemaat merkezi olmayan batı ve kuzey Avrupa ülkelerinde de dağınık halde Ermenilerin yaşadığını eklemek gerek.
Batı Avrupa’da Ermeniler konusunda daha fazla bilgi için 100 Yıl, 100 Gerçek Projesi’nin aşağıdaki linklerini ziyaret edebilirsiniz:
Gerçek 4: Son Ermeni kralı Ermenistan’a gömülmedi
Gerçek 21: Alexander Mantashev 20. yüzyıl başında en zengin petrol sanayicilerinden biri ve önde gelen bir Ermeni hayırseverdi
Gerçek 23: Avrupa’da ilk kahve dükkânlarını Ermeniler açmıştı.
~~~
Armeniapedia.org‘dan okuyucumuz Raffi Kojian şöyle yazıyor: “Ermeni Kağıdı’nın kendisi akordiyon şeklinde değil, düzdür. Kullanıcılar genellikle kağıdı yakmadan önce akordeon şeklinde kıvırır, ya da düz olarak bir kaba yatırır.
Auguste Ponsot günlük ağacının (benzoin) yandığını Ermenistan’da keşfetmişti. Ermeni Kağıdı adı verilen bir ürün zaten yüzyıllardır bir İtalyan manastırında üretilmekteydi ve halen de kullanılmaktadır. Ponsot ve iş ortağı günlük ağacını aldılar, kağıt üzerine uyguladılar ve tıpkı İtalyanların yaptığı gibi ona “Ermeni Kağıdı” dediler.
Daha fazla bilgi için bkz. Papier d’Arménie website for more.”
100 Yıl, 100 Gerçek Projesi bu bilgiler için Raffi’ye teşekkür eder.
100years100facts@gmail.com adresi ya da sosyal medya üzerinden bizlere ulaştırabileceğiniz görüş, öneri, memnuniyetsizlik, soru ya da tavsiyelerinizi, ayrıca araştırmaya dayalı, saygılı bir dille yazılmış tepkilerinizi bize ulaştırmanızdan memnuniyet duyacağız.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Tim Greenwood. “Armenia”, in The Oxford Handbook of Late Antiquity (edited by Scott Fitzgerald Johnson). Oxford University Press, 2012
2. Mairie d’Althen des Paluds. “Jean Althen”
3. Manchester City Council. “Multi-Cultural Manchester: Armenians”
4. “Armenians Invade Norway”, Civilnet, 20 Aralık 2013
5. Aedes de Venustas. “Carta d’Armenia – Armenian Burning Paper”
6. Monapart. “Papier d’Arménie”, 25 Mart 2010 (İspanyolca)
7. Wikipedia: “Papier d’Arménie”
8. Wikipedia: “Armenians in France”
9. Wikipedia: “Armenians in Italy”
10. Wikipedia: “Armenian diaspora”
Bizi takip edin
A statute in Avignon, a monument to Jean Althen – Hovhannes Althounian (1709-1774) – an Armenian agronomist who introduced a new dyeing technique, thereby boosting the economy in the south of France in the 18th century; a commune (district) of the country is named after him.
Görsele ait bilgi
Avignon’da Jean Althen – Hovhannes Althounian (1709 – 1774) heykeli. Althounian yeni bir boyama tekniği geliştiren ve bu sayede 18. yüzyılda Fransa’nın güneyinde ekonominin canlanmasına katkıda bulunan bir Ermenidir. Ülkenin bir komününe (ilçe) Althounian’ın adı verilmiştir.
Atıf ve Kaynak
Kullanıcı Vmenkov tarafından eklenen kendi çektiği fotoğraf, Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.