Ermeni halkının tam olarak kökleri zamanın sisleri arasında belirsizleşmiştir. Modern tarih bilimi “Ermeni ulusu ne zaman, nerede, nasıl oluştu?” sorusuna bir takım cevaplar vermiyor değil; ayrıca arkeolojinin de katkılarını belirtmemiz gerek. Ama hiç kuşkusuz, gerek bugünün Ermenistan’ında, gerekse Türkiye’de daha fazla çalışma soruya daha net cevaplar vermemize yardımcı olacaktır. Öte yandan mitoloji de kimi zaman tarihsel gerçekleri yansıtarak, kimi zaman da geleneksel söylencelerden ilham alarak, bize kendi öyküsünü anlatmakta.
Hayk, Ermenilerin “nahapet”i, yani kurucusu, ya da başka bir deyişle ilk patriği, babasıdır. 300 kişilik ailesini, peşlerine düşen Babil’in hükümdarı Bel’den kaçırmış ve şehri terk etmiştir. Ardından onunla büyük bir savaşa tutuşmuş ve oku hedefini bulduğunda Bel’i öldürerek özgürlüğün ve yeni bir dönemin kapılarını açmıştır. Ermeni takviminin bir versiyonunda yeni yıl, bu zafer günü ile, yani 11 Ağustos ile başlar. Savaşın geçtiği yıl olan İ.Ö. 2492 ise modern takvime göre hesaplanmıştır.
Öykü, (Ermeni alfabesini yaratan ve İ.S. 5. yüzyılda ilk Ermeni okullarının kurucusu olan) Mesrop Mashtots’un öğrencisi Movses Khorenatsi’nin söylencelere dayanan tarih kitabında anlatılır. O dönemin güçlü Hıristiyan geleneği düşünüldüğünde Hayk ile Bel’in öyküsü, Eski Ahit’teki Babil Kulesi’nin, karşı çıkış, mücadele ve sürgün temalarının bir yansıması olarak görülebilir. Nitekim İncil’in Ermenice çevirisinde, Eyüb’ün Kitabı’nda söz edilen Orion takımyıldızı Hayk adıyla geçer.
Kahramanları ve yarı-tanrıları bir yana bırakacak olursak, Ermenilerin kendilerine verdikleri “Hay” adı çoğu kez Hayk’la bağlantılandırılır – tıpkı Ermenistan ülkesinin adının Ermenice “Hayastan”, Klasik Ermenicede “Hayk” olması gibi. Tabii sözcükler tam olarak birbiriyle çakışmıyor. Dilbilimsel tutarsızlıkların ardında inandırıcı etimolojik açıklamaların bulunması muhtemeldir. Ayrıca “Hayasa” adı da, sonradan Urartu ve Ermenistan krallıklarının kurulacağı bölgede İ.Ö. 16. yüzyılda hüküm süren çok fazla bilinmeyen bir krallığa bağlanır. Bu da, Ermenilerin kendilerine verdiği adla ilgili açıklamalara uyuyor.
Aynı zamanda Ermenilerin kurucu babasının adı, Batı Ermenicesinde “Hayg” bugün de bir erkek adı, (“Hayguhi” de kadın adı) olarak kullanılmaya devam ediyor.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Vahan M. Kurkjian. A History of Armenia. AGBU, 1958, s. 49-52
2. Razmik Panossian. The Armenians: From Kings and Priests to Merchants and Commissars. Columbia University Press, 2006, s. 106
3. “Middle East Kingdoms: Ancient Anatolia”, The History Files
4. Wikipedia: “Hayk”
Bizi takip edin
A painting portraying Hayk’s victory over Bel by the Italian Giuliano Zasso (1833-1889)
Görsele ait bilgi
İtalyan ressam Giuliano Zasso’nun Hayk’ın Bel’i yenişini anlatan tablosu (1833-1889).
Atıf ve Kaynak
Juliano Zasso’nun tablosu (1833-1889), desen 517, en.wikipedia [genel kullanıma açık], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.