1960’lar hiç kuşkusuz bizlere Soğuk Savaş’ın dönüm noktalarını yaşatmıştı: İşte Küba füzeleri krizi, Prag Baharı ve Sovyet lideri Nikita Kruşçef’in Birleşmiş Milletler’de ayakkabısını çıkarıp kürsüye vurduğu haberleri… Bütün bunlar, Washington ve Moskova’nın komutası altında giderek daha da ölümcül hale gelen bir silahlanmanın durmadan artırdığı gerilim koşullarında yaşanıyordu. Üstelik Uzay Yarışı’nda öne geçecek olan taraf silahlanmayı daha da hızlandıracak ve çıtayı yükseltecekti.
O günlerde ne kadar çok sayıda, kimisinin üzerinde yıldız ve şeritler, kimisinin üzerinde orak-çekiç bulunan roket aya ve yıldızlara doğru yol almaktaydı! Ama bunlar arasında birkaçı vardı ki, üzerlerinde sedir ağacı motifi, yani Lübnan’ın ulusal simgesini taşıyordu.
Lübnan Roket Derneği ilk önce, birkaç yıl önce, 1955 yılında kurulan ve adını Ermeni yüksek öğrenim kurumundan (bugün Haigazian Üniversitesi) alan Lübnan’daki Haigazian Koleji Roket Derneği olarak faaliyetlerine başladı. Üniversite, Osmanlı Ermenilerine hizmet veren sekiz kolejin tarihsel mirasını yaşatmak üzere kurulmuştu.
Doğa bilimleri hocası, Kudüs kökenli, eğitimini ABD’de görmüş Manoug Manougian’ın önderliğinde Haigazian öğrencileri, Lübnan’ın kırsal alanlarını derslik olarak kullanarak, fizik ve matematik dersleri kapsamında roket fırlatma denemeleri yapmaktaydılar. 6 yıl içinde hocaları ve yedi üniversite öğrencisi on iki roket yapmayı başardılar.
Projeyi duyduklarında Beyrut’taki yetkililer ve hatta ülkenin cumhurbaşkanı, fon sağlayarak ve askeri tesisleri fırlatma rampaları olarak kullanmalarına izin vererek üniversitenin çalışmalarına destek verdiler. Roketlerden biri, havada 150 km. kadar yol almış olan Cedar 4 anısına bir pul bile bastırıldı. Orta Doğu ve Arap dünyasında bu alandaki ilk teknolojik girişim olduğundan, Lübnan’ın Ermeni toplumunun bu olay nedeniyle ne kadar büyük bir heyecan duyduğunu anlatmaya gerek bile yok.
Program 1967’de 600 km.’ye kadar çıkan Cedar 10’ın fırlatılmasının ardından son buldu. Bölgedeki siyasi ortam ülke üzerinde büyük bir baskı oluşturuyordu. Lübnan Roket Derneği’ne destek olan bilimsel ve eğitsel itici güçler, ABD, Sovyetler birliği, İsrail ve komşu ülkeleri içine alan askeri dinamikler tarafından zayıflatılarak yok edilmişti. Bu arada Manougian da Amerika’ya geri döndü ve akademik kariyerine Güney Florida Üniversitesi’nde devam etti.
2012 yılında gösterime giren bir belgesel, on yıllarca iç çatışmalar ve istikrarsızlıklar sonucunda, 1960’larda sağladığı parlak başarıları unutan bir topluma, Lübnan Roket Derneği’nin öyküsünü yeniden hatırlattı. Belgeselin yapımcıları tarafından yapılan Cedar 4 roketinin özgün boyutlarındaki heykeli bügün Haigazian Üniversitesi kampüsünde Lübnanlı Ermenilerin bu heyecanlı serüvenini belleklerde yaşatıyor.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. “Rocketry (1960 – 1966)” Güney Florida Üniversitesi’nden Profesör Manoug Manougian’ın web sitesi.
2. Alex Hannaford. “The Lebanese Rocket Society”, The Telegraph, 9 Ekim 2013
3. Joana Hadjithomas and Khalil Joreige. “On the Lebanese Rocket Society”, e-flux, #43 03/2013
4. The Lebanese Rocket Society. Khalil Joreige, Joana Hadjithoma, 2012. 95 dak.
5. Richard Hooper. “Lebanon’s forgotten space programme”, BBC News, 14 Kasım 2013
6. Haigazian University. “History”
Bizi takip edin
Görsele ait bilgi
Haigazian Üniversitesi, Beyrut, Lübnan
Atıf ve Kaynak
By Grigory Gusev [CC-BY-2.0], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.