Latin Amerika’da Ermeni varlığının tarihi nispeten yenidir. Brezilya, Uruguay ve Arjantin’e bazı göçlerin 19. yüzyıla ve 20. yüzyılın başlarına rastladığına ilişkin kayıtlar bulunsa da, buralara Ermeniler en çok soykırımın ardından yerleşmişlerdir. Güney Amerika’da yaşayan Ermenilerin büyük bir bölümü, bugünkü Türkiye’nin güneydoğu sahillerinde yer alan Kilikya bölgesinde, genellikle ticaret ve ayakkabı imalatıyla geçinen Ermenilerin torunlarıdır. Buraya göçün zirveye ulaştığı 1920’lerle 1950’ler arasındaki dönemden sonra Latin Amerika’ya göç oldukça azdır. Dolayısıyla bu kıtada bugün yaşayan Ermeniler öncelikle İspanyolca ve Portekizce konuşurlar.
Yine de Diyaspora’nın geleneksel unsurları olan kilise, okul, kulüp, gazete ve radyolar üzerinden Arjantin’de Buenos Aires, Brezilya’da São Paulo ve Uruguay’da Montevideo gibi merkezlerde bugün de bir Ermeni yaşamı varlığını sürdürüyor. Tabii Caracas (Venezuela), Santiago (Şili) ve diğer bazı yerlerde de küçük topluluklar halinde Ermeniler yaşamakta.
Aslına bakarsanız Uruguay, 1915’ten 50 yıl sonra, 1965 gibi günümüzden oldukça eski bir tarihte Ermeni Soykırımı’nı ilk tanıyan ülke olarak Ermeni dünyasında özel bir yere sahip. Üstelik Uruguay’lı bir yetkili 2011 yılında Artsakh’ın (Dağlık Karabağ) bağımsızlığına destek verdiklerini üstü kapalı bir şekilde ifade etmişti.
Ermeniler Brezilya’da da hatırı sayılır bir toplum oluşturmuşlardır. Nitekim São Paulo metrosunda “Armênia” adlı istasyon, milyonlarca yolcuya Ermenistan’ı hatırlatır. Ermeni toplumunun Brezilya’nın iş dünyasında, siyasetinde ve toplumsal yaşamın diğer alanlarında temsilcileri vardır. Örneğin Brezilyalı Ermeni toplumunun genç bir üyesi, Krikor Sevag Mekhitarian 2013 yılında ulusal satranç şampiyonasında birinci olmuştur.
Ancak Latin Amerika’da Ermeni nüfusunun en yoğun olduğu ülke Arjantin’dir. Buenos Aires’de, çok sayıda kilise, okul ve restoranların yanı sıra, bir meydana ve bir caddeye Eski Ülke’nin adı verilmiştir. Ayrıca Arjantin’in bugün Ermenistan Cumhuriyeti’nde, başta Zvartnots Uluslararası Havaalanı, posta hizmetleri ve tarım sektörü olmak üzere önemli yatırımları vardır.
Batı Yarıküresi’nde Ermenilerin varlığı ayrıca, en ünlüsü Colombia’da (tesadüfi de olsa ülkenin kahvesiyle ünlü olması anlamlı!) olmak üzere, bazı şehir ve kasabaların adlarının “Ermenistan” olmasında da kendini gösteriyor. Örneğin El Salvador’da, Guatemala’da, Honduras’ta ve Ekvador’da Ermenistan adlı yerleşim yerleri var. Her ne kadar bu adların 1890’lardaki Hamidiye katliamlarının anısına Ermenistan ya da Ermeni adlarının verildiği söylense de, büyük olasılıkla kolonistler yerleştikleri yerlere İncil’den esinlenen isimler vermişlerdi.
Meksika’da da küçük ama – Mexico City’de Azerbaycan tarafından finanse edilen bir park ve heykeline ilişkin tartışmalardan da gördüğümüz gibi – etkili bir Ermeni varlığı bulunuyor. Bir Ermeni, Arturo Sarukhán, 2007 -2013 yılları arasında Meksika’nın ABD büyükelçisi olarak görev yaptı. Kendisi, Washington’da Twitter’ı sosyal erişim aracı olarak kullanan ilk diplomat olarak tanınır. Meksikalı Ermenilerin bir başka temsilcisi de, İstanbul Üniversitesi’nin ilk kadın mezunlarından olan, yarım yüzyıldan uzun bir süre Mexico City’de Ulusal Özerk Üniversite’de hocalık yapan ve Meksika’da astronomi bilim dalının kuruluşu ve gelişiminde merkezi bir rol oynayan Marie Pishmish’tir.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. Heitor Lourero. “The Armenians in Brazil and the Genocide in the Diaspora”, 9th Conference of the International Association of Genocide Scholars, Buenos Aires, 2011
2. Armenian National Institute. “Uruguay Senate and House of Representatives Resolution”
3. David Zenian. “The Airwaves of Montevideo: An Armenian Community Forum”, AGBU News Magazine, 1 Ocak 1992
4. David Zenian. “Home of the Extended Armenian Family”, AGBU News Magazine, 1 Ocak 1992
5. Los armenios en La Merced (ciudad de México). Carlos Antaramián/El Colegio de Michoacán, 2012. 60 dakika (in Spanish)
6. Carlos Antaramián. “Armenians in 1930s Mexico City and April 24th Commemorations”, Journal of the Society for Armenian Studies, Vol. 19, No. 1, 2010, s. 45-60
7. Marianna Grigoryan and Shahin Abbasov. “Azerbaijan, Armenia: New Front in Karabakh Conflict Opens in Latin America”, EurasiaNet.org, 16 Eylül 2011
8. Elisabeth Malkin. “Statue of a Foreign Autocrat Sits Uneasily With Some”, The New York Times, 12 Kasım 2012
9. Elisabeth Malkin. “Mexico: Statue of Ex-Leader of Azerbaijan Removed”, The New York Times, 26 Ocak 2013
10. Vartan Matiossian. “An Enduring Myth: The Origins of the Name ‘Armenia’ in Colombia”, Journal of Armenian Studies, Vol. 9, Nos. 1-2, 2010, s. 199-220
11. Pablo Roberto Bedrossian. “Armenians of Central America”, Keghart.com, 31 Ağustos 2009
12. “Brazil Chess Champion Mekhitarian Discusses Career, Armenia”, The Armenian Weekly, 11 Mart 2013
13. Emil Sanamyan, Lusine Sarkisyan. “Mexico’s ambassador to the United States discusses his Armenian heritage”, The Armenian Reporter, 29 Ekim 2008
14. Jennifer Manoukian. “An Armenian Supernova in Mexico: Astronomer Marie Paris Pishmish”, ianyanmag, 24 Mart 2013
15. Wikipedia: “Armenian Argentine”
16. Wikipedia: “Arturo Sarukhán”
Bizi takip edin
The St. Gregory the Illuminator Armenian Church in Caracas, the capital of Venezuela
Görsele ait bilgi
Venezuela’nın başkenti Caracas’ta “Aydınlatıcı” St. Gregory Ermeni kilisesi.
Atıf ve Kaynak
Ermenistan Cumhuriyeti, Diyaspora Bakanlığı tarafından eklenen fotoğraf, Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.