İkinci Dünya Savaşı’nın ön cephe hatlarındaki savaş alanları, çok kan akıtılmamış olan Nazi işgali altındaki birçok Fransız şehrinden farklı bir görünüm sergilemişti. Ancak Fransa, Nazi liderlerihi ve karakolları hedef alan Rezistans (Direniş) savaşçılarına karşı Naziler tarafından yürütülen misilleme harekâtları sonucunda ağır bir şiddete sahne oldu. Rezistans hareketi, bombalama, suikastler, gerilla savaşı, sabotajlarla ülkedeki Nazi operasyonlarını zayıflatmayı ve zarar vermeyi hedefleyen, aynı zamanda savaşa yönelik istihbarat toplayan, yeraltı gazeteleri çıkaran çeşitli gruplardan oluşuyordu. Bu gruplar arasında yabancılardan oluşan bir sendikal örgüt olan Francs-tireurs et Partisans – Main d’œuvre immigrée (Göçmen İşçilerin Milis ve Partizanlar Grubu) da yer alıyordu.
Bu göçmenlerden biri de Missak Manouchian’dı. 1906 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nda, Adıyaman’da doğmuş, erkek kardeşiyle birlikte soykırımdan kurtulmuş, Suriye’ye gitmiş, oradan da 1925 yılında Marsilya’ya yerleşmişti. Bir marangozhanede çıraklık yaparak sanatı öğrenmiş ve işine bağlı bir işçi olarak yetişmiş olan Manuchian, Ermeni çevrelerinde bir şair ve bir edebiyat adamı olarak tanınmıştı. Fransız Ermeni toplumunun iki kültür dergisinin yöneticisiydi ve üçüncü bir derginin de editörüydü. Militan komünist faaliyetleri sonucunda savaşın ilk yıllarında tutuklanmış, serbest bırakıldıktan kısa bir süre sonra da Direniş’e katılmıştı
Missak Manouchian 23 savaşçıdan oluşan bir grubun sorumlusuydu. Grupta ikinci bir Ermeni, Arpen Tavitian, Polonya, Macaristan ve Romanya’dan Yahudiler, ayrıca İspanyol, İtalyan ve Fransızlar vardı. 1943 yılı boyunca çeşitli suikastler ve saldırılar düzenlediler. Aynı yılın Kasım ayında tutuklandılar ve 21 Şubat 1955’te idam mangası tarafından kurşuna dizildiler.
Manouchian Grubu, 1944’te Fransa’nın her yerine asılan “Affiche Rouge” – “Kızıl Afiş” ile ünlendiler. Bu, Nazilerin bir propaganda çalışmasıydı. Halkın, Direniş’i destekleyen yabancılara ve Yahudilere karşı uyarıldığı afişte, ölü bedenlerin, sabotaja uğramış tren yollarının ve silahların oluşturduğu fon üzerinde grubun, siyah daire içine alınmış 10 üyesinin fotoğrafları yer alıyordu. Fotoğraflar ters bir piramit formunda yerleştirilmişti ve en tepede, “Manouchian – Ermeni – Haydut Grubunun Şefi” tanımıyla, 56 saldırı, 150 ölü ve 800 yaralıdan sorumlu olduğu belirtilen Manuchian’ın resmi yer alıyordu.
Bu afiş ve Manouchian’ın karısı Méliné Assadourian’a yazdığı son mektup Louis Aragon’un bir şiirine esin kaynağı oldu ve sonradan Léo Ferré trafından bestelendi. Afişin başlığı olan “Suç Ordusu” sözü 2009 yılında Fransız Direniş hareketinin tarihinin bu bölümünü konu alan 2009 yapımı bir filmin de adı oldu.
Aşağıda Manouchian’nın karısına yazdığı son mektuptan bazı bölümler yer alıyor (çeviri: Juilette M.)
“Kurtuluş ordusu’na gönüllü bir asker olarak katılmıştım ve zaferin ve nihai hedefin eşiğindeyken can veriyorum. Sağ kalacak ve yarının özgürlük ve barışını tadacak olan herkese mutluluklar diliyorum. Fransız halkının ve özgürlük için dövüşen herkesin, bizleri saygıyla anacaklarını biliyorum.
Ölüm anında, Alman halkına ya da başka herhangi bir kimseye nefret beslemediğimi ilan ediyorum; herkes, ceza ya da ödül biçiminde hak ettiğini alacaktır. Alman halkı ve diğer halklar, artık fazla sürmeyecek olan savaştan sonra barış ve kardeşlik içinde yaşacaklardır. Herkese mutluluklar…
Az sonra 23 yoldaşımla birlikte, ama hiçbir kötülük yapmadığım, ya da yaptıysam da kin duyarak yapmadığım için gözümü kırpmadan ve vicdanı rahat bir insanın huzuru içinde öleceğim.
Bugün hava güneşli. Sevgili karım ve sevgili dostlarım; güneşe ve doğanın o çok sevdiğim güzelliklerine bakarken yaşamıma veda edeceğim. Bana kötülük yapan ya da yapmayı istemiş olan herkesi bağışlıyorum; ancak canını kurtarmak için bize ihanet edenleri ve bizi satanları asla bağışlamayacağım. Seni ve senin yanısıra kızkardeşini ve uzak yakın tüm dostları sımsıkı kucaklıyorum; hepinizi kalbimin bir köşesine yerleştiriyorum.
Elveda. Dostun, yoldaşın ve kocan….
Manouchian Michel
~~~
Lübnan’dan okuyucumuz Garo Derounian’a, Missak Manouchian’a ait çok önemli bir bulgudan bizi haberdar ettiği için teşekkür ediyoruz. Kendisi bize, Manouchian’ın 1920’lerin başında, daha önce Suriye’de yer alan, bugün Lübnan’daki Juniya kentinde bulunan yetimhanede çekilmiş bir fotoğrafını gönderdi. Manouchian resimde, giysisinin üzerinde bir haç olan çocuk.
100 Yıl, 100 Gerçek Projesi Garo Derounian’a bu fotoğraf için teşekkür eder.
100years100facts@gmail.com adresi ya da sosyal medya üzerinden bizlere ulaştırabileceğiniz görüş, öneri, şikayet, soru ya da tavsiyelerinizi, ayrıca araştırmaya dayalı, saygılı bir dille yazılmış tepkilerinizi bize ulaştırmanızdan memnuniyet duyacağız.
Referanslar ve Diğer Kaynaklar
1. “Manouchian, Missak (1906-1944)”, Encyclopedia of Marxism: Glossary of People, Marxists Internet Archive.
2. Mitch Abidor. “The Manouchian Group”, Marxists Internet Archive
3. “Homages aux ‘Terroristes’”, Les Actualités Françaises, 1945 yılında Kızıl Afiş de dahil olmak üzere yabancı Direniş savaşçılarını anan bir gazete haberi kupürü (Fransızca).
4. “Missak Manouchian, héros de la Résistance”, Palais de la Porte Dorée, Musée de l’histoire de l’immigration (Fransızca)
5. “L’Affiche rouge: Des libérateurs présentés comme des criminels”, Palais de la Porte Dorée, Musée de l’histoire de l’immigration (Fransızca)
6. L’Armée du crime/The Army of Crime. Robert Guédiguian, 2009. 139 dakika
7. are we lost in translation?. “Missak Manouchian: His Last Letter”, 9 Ocak 2010
8. Dihran Vosguéritchian, Nil Vahakn Agopoff. “Les Arméniens dans la Résistance en France” (Fransızca ve Ermenice)
9. “Missak Manouchian: Poète et résistant (1906 – 1944)”. Comité de Défense de la Cause Arménienne (Fransızca)
10. “Missak Manouchian”, NetArménie.com (Fransızca)
11. Wikipedia: “Missak Manouchian”
12. Wikipedia: “French Resistance”
Bizi Takip Edin
Missak Manouchian (1906-1944)
Bizi takip edin
Missak Manouchian (1906-1944)
Atıf ve Kaynak
Bundesarchiv, Bild 146-1983-077-09A / Theobald / CC-BY-SA [CC-BY-SA-3.0-de], bkz. Wikimedia Commons
Facebook – Twitter – Instagram – Google+
Yorumlar kapatıldı.