İstiklal Marşı’nın ilk orkestra uyarlamasını yapan Edgar Manas 1875’te İstanbul’da doğdu, babası Aleksi’nin ölümü üzerine 13 yaşında iken İtalya’ya gitti ve Venedik’teki Murad-Rafaelyan Kolleji’nde beş sene okudu. Podova Konservatuvarı’ndan füg ve kontrpuan öğrenerek mezun olan Manas 1905’te İstanbul’a döndü, Gallia Korosu’nun şefliğine getirildi ve 1912’den 1933’e kadar İstanbul Konservatuvarı’nda hocalık yaptı, konservatuvarın orkestrasını ve kadınlar korosunu idare etti. 1937’de Patrikhane’nin Meryemana Kilisesi’ndeki Koğtan Korosu’nun şefliğine tayin edildi, yirmi sene boyunca bu koroyu yönetti ve Ermeni okullarında da solfej dersleri verdi.
***
İstiklâl Marşı’nın kabulünün 94. yıldönümü çeşitli etkinliklerle kutlanıyor. Sözleri Mehmed Akif Ersoy’a ait olan marşın meselâ orkestraya kim tarafından uyarlandığı pek hatırlanmaz.
Bugün 12 Mart İstiklal Marşı’nın kabulü ve Mehmet Akif Ersoy’u anma günü. İstiklal Marşı’nın kabulünün üzerinden tam olarak 94 yıl geçti.
Kurtuluş Savaşı’nın başlarında, Maarif Vekaleti, 1921’de bir güfte yarışması düzenlemiş, söz konusu yarışmaya toplam 724 şiir katılmıştır. Kazanan güfteye para ödülü konduğu için önce yarışmaya katılmak istemeyen Burdur milletvekili Mehmet Âkif Ersoy, Maarif Vekili Hamdullah Suphi’nin ısrarı üzerine, Ankara’daki Taceddin Dergahı’nda yazdığı şiirini yarışmaya koymuştur. Yapılan elemeler sonucu Büyük Millet Meclisi’nin 12 Mart 1921 tarihli oturumunda, bazı mebusların itirazlarına rağmen Mehmet Âkif’in yazdığı şiir coşkulu alkışlarla kabul edildi. Mehmet Akif ise para ödülünü almak istemedi. Yarışmanın şartnamesi uyarınca almak zorunda olduğu belirtilince; Mehmet Akif parayı ”Darül Mesai” adlı yardım kurumuna bağışladı.
İstiklal Marşı’nın Bestelenmesi için devlet jüri kuramadı!
Sırada sözlerin üzerine müzik giydirilmesi, yani Akif’in şiirinin bestelenmesi vardı. Memleket hâlâ savaş içerisinde olduğu için, Akif’in şiirinin bestelenmesi iki sene ertelendi, 1923’e sarktı ve 1923’ün 12 Şubat’ında İstanbul Maarif Müdürlüğü’ne beste yarışması açma vazifesi verildi.
Yarışmaya birçok besteci katıldı. Sadeddin Kaynak’tan Lemi Atlı’ya, Kapdanizâde Ali Rıfat Bey’den Ali Rıfat Çağatay’a, Rauf Yekta Bey’den Muallim İsmail Hakkı Bey’e kadar Türkiye’de o günlerin önde gelen müzisyenlerinin neredeyse tamamı Mehmed Akif’in şiirini bestelemiş ve müsabakaya göndermişlerdi. Asıl zorluk işte o zaman ortaya çıktı ve devlet bir jüri teşkil edemedi! Zira bu işi yapabilecek, yani en güzel besteyi seçebilecek kim varsa yarışmaya aday olarak katılmıştı ve jüri teşkiline imkân yoktu.
Bestelenen marşlar içerisinde hangisinin resmî marş olabileceği konusunda işte bu yüzden bir karar verilemeyince, besteciler kendi marşlarını kendileri tanıtma yolunu seçtiler ve bu işte en başarılısı Ali Rıfat Bey veya son senelerindeki ismi ile Ali Rıfat Çağatay oldu.
Ali Rıfat Bey’in marşı yedi yıl boyunca listebaşı oldu ve hattâ devletten tolerans gördüğü bile söylendi. Diğer bestecilerden bazıları “Devlet sanki onun bestesine sahip çıkmayacak da bizimkileri mi icra ettirecek? Kardeşi Samih Rıfat hem milletvekili, hem de Maarif Vekâleti’ne istediği her kararı aldırabilecek güce sahip. Tabii ki ağabeyinin marşını okutturacak…” diyorlardı.
Ama 1930’lara gelindiğinde, Ali Rıfat Bey’in eseri aşağı sıralara indi ve bu defa Riyaset-i Cumhur Orkestrası’nın şefi Zeki Bey listebaşı oldu! Devlet bu marş kargaşasına daha sonra bir düzen vermeye karar verdi ve Maarif Vekâleti’nden o sene okullara ve devlet dairelerine bir tamim yollandı. Tamimde “Resmî marşımız artık Zeki Bey’in bestesidir, bundan böyle diğer marşlar icra edilmeyecektir”
Senelerden buyana okuduğumuz ve orkestralardan dinlediğimiz millî marşımızı orkestraya uyarlayan ama isminden ve mevcudiyetinden sadece konunun meraklılarının haberdar bulunduğu Edgar Manas kimdir?
Kilise Korolarını İdare Ederken Marşın Orkestrasyonunu Yaptı
İSTİKLÂL Marşı’nın ilk orkestra uyarlamasını yapan Edgar Manas 1875’te İstanbul’da doğdu, babası Aleksi’nin ölümü üzerine 13 yaşında iken İtalya’ya gitti ve Venedik’teki Murad-Rafaelyan Kolleji’nde beş sene okudu.
Podova Konservatuvarı’ndan füg ve kontrpuan öğrenerek mezun olan Manas 1905’te İstanbul’a döndü, Gallia Korosu’nun şefliğine getirildi ve 1912’den 1933’e kadar İstanbul Konservatuvarı’nda hocalık yaptı, konservatuvarın orkestrasını ve kadınlar korosunu idare etti. 1937’de Patrikhane’nin Meryemana Kilisesi’ndeki Koğtan Korosu’nun şefliğine tayin edildi, yirmi sene boyunca bu koroyu yönetti ve Ermeni okullarında da solfej dersleri verdi.
Musiki hayatının 60. yılı Beyoğlu’ndaki Atlas Sineması’nda 1954’te bir jübile ile kutlanan Edgar Manas 1964’te İstanbul’da öldü ve Pangaltı’daki Ermeni Katolik Mezarlığı’na defnedildi.
Türk Müziği’nin bazı meşhur bestecilerine de batı müziği dersleri vermiş olan Edgar Manas bir senfoni ile bir oratoryonun yanısıra çok sayıda başka besteler de yapmış ve bazı halk müziği eserlerini de çok seslendirmiştir.
Kaynak: Murat Bardakçı, Haberturk
Yorumlar kapatıldı.