Asil S. Tunçer
Çok Önemli Bir Göreve Çok Kritik Bir Atama. Konuyu daha iyi anlayabilmek için Irak Savaşı Dönemi’nde ABD Kongresi’nin gündemindeki ‘Ermeni Sorunu’ tasarılarından birine, belki de en önemlisine geri dönüp kısaca bir göz atalım… Adalet Komisyonu Başkanı Joseph Biden oturum boyunca tasarının kabul edilmesi için yoğun çaba harcamıştır. Sonuçta tasarı ABD Senatosu Adalet Komisyonu’nda yapılan görüşmelerden sonra oylamaya sunulmuş ve buradaki oylamada 7’de 7 oy almış ancak Komisyon Başkanı’nın oyu ile 6 karşı 8 “Evet” oyu ile Genel Kurula gönderilmiştir.
***
Çok Önemli Bir Göreve Çok Kritik Bir Atama
Konuyu daha iyi anlayabilmek için Irak Savaşı Dönemi’nde ABD Kongresi’nin gündemindeki ‘Ermeni Sorunu’ tasarılarından birine, belki de en önemlisine geri dönüp kısaca bir göz atalım.
Senatör Dole Tarafından Senato’ya Sunulan ‘212 Sayılı Ermeni Tasarısı’
1990 yılı, Ermeni lobisinin (sözde) soykırımı kabul ettirme stratejisinde 1988 ve 1989’a oranla daha yoğun çabalar içerisine girilecek bir yıl olarak önemli tutulmuş ve bütün hazırlıklar bu yönde yapılmıştı. Ermeni kuruluşları, 1990 yılını iddia ettikleri (sözde) soykırımın 75. Yıldönümü olarak kutlamayı kararlaştırmışlardır.
29 Eylül 1989’da Kansas Senatörü Robert Dole tarafından Senato Genel Kuruluna sunulan “Ermeni Tasarısı” ancak 1990 yılının Şubat ayının üçüncü haftasında görüşülmeye başlamıştır. Özellikle 1989 yılında–1988 Ermenistan depreminin de etkisiyle Ermeni lobisi 75. yıl için hazırlık dönemi yaşamıştır. The Washington Times, 12 Ekim 1989.
Dole, Ermenistan’a Ağustos ayında bir ziyaret yapmış ve Başkan Bush’dan Ermeni Katolikosu’na bir mesaj götürmüştür. Ermenistan ziyaretleri dönüşünde, Senatör Dole ve Bakan olan eşi Elizabeth Dole, 24 Nisan’ın (sözde) Soykırımın 75. Yıldönümünü Anma Günü kabulünü öngören bir karar tasarısı hazırlığı içine girmiş, bu amaçla da ABD Başkanı George Bush’la Maine Eyaleti’nin Kennebunkport kasabasında görüşerek Senato’ya bir “Ermeni Tasarısı” sunmak isteğini bildirmişlerdir. Bununla ilgili haber Kasım 1989 tarihli Milliyet gazetesinde yer almıştır.
Bush’un Takip Ettiği Denge Politikası
Bush – Quayle ekibinin seçimi kazanması için Ekim 1988’de yeni bir “Amerikan Ermenileri Komitesi” kurulmuştur. Bu komitenin fahri başkanları California Valisi Dökmeciyan ile Temsilciler Meclisi Üyesi Pashayan, aktif başkanı ise Türk düşmanlığı ile tanınmış Barry Zortian’dır.
Komitede 14 eyaletten oldukça zengin Ermeniler yer almıştır. Kalabalık Ermeni kitlelerinin bulunduğu eyaletler: California, Connecticut, Florida, Illinois, Maryland, Massachusetts, Michigan, New England, New Hampshire, New Jersey, New York, Ohio, Pennsylvania, Rhode Island, Virginia ve District of Columbia’dır. Bununla ilgili haberi “Türkiye’nin tasarıya tepki olarak ABD için getirdiği kısıtlamalar Washington’da tepki yarattı” başlığıyla Milliyet gazetesinin 2 Kasım 1989 tarihli sayısında görmek mümkündür. Yine benzer habere Tercüman’ın, 27 Ekim 1989 tarihli sayısında rastlarız. Ayrıca The Washington Times da, 12 Ekim 1989 tarihinde çıkan sayısında bu konuya yer vermiştir.
Türkiye’den Cumhurbaşkanı’nın ve Başbakan’ın gönderdiği mektuplara dahi cevap vermeyerek Türkiye’nin sert tavrına önceleri tepkisiz kalan Bush tepkiler yoğunlaşınca Washington yönetimi Robert Dole tarafından Senato’ya sunulan tasarının geri çekilmesi için çalışmalara başlamıştır. Yine The Washington Times, 12 Ekim 1989 tarihli sayısında bu yönde bazı senatörlere baskı yapıldığını yazmıştır. Bu senatörlerden bazıları Beyaz Saray’ın isteğine uyarak imzalarını geri çekmeye başlamışlar ve Bush yönetiminin Genel Kurul’a getirdiği Batı Virginia Senatörü Robert Byrd’ün itirazı üzerine tasarı Adalet Komisyonu’na gitmek zorunda kalmıştır.
17 Ekim 1989 tarihli Tercüman gazetesi, “ABD Senatosu’ndan soykırım komedisi; Senatör Kennedy; Ermeni Belgeleri 1913’e kadar tam olarak açıklanıyor. Ondan sonrası için kesin bir şey söylenemez” demektedir. 19 Mayıs baskısında da, ABD Dışişleri sözcüsü Margaret Tutwiller’in Türkiye ile yakın ilişkilere önem verdiklerini ve yaşanan bu tür acı olaylara karşı olduklarını dile getiren beyanatına yer verir.
ABD Başkanı Bush, seçimlerden önce bizzat imzaladığı yazılı bir belgeyle (sözde) Ermeni soykırımının tanınması için çalışacağını söz vermişken, bunu seçildikten dört gün sonra bildirmiştir.
17 Ekim’de Adalet Komisyonu’nda ilk sözü alan Senatör Metzenbaum, Ermenilere ait kayıpların olduğunu ancak bunun bir (sözde) soykırım olarak kabul edilmesinin tartışmalı olduğunu ve 1985 yılında ‘69 Saygın Akademisyen’in imzaladıkları ortak bildiride bunun bir (sözde) soykırım olmadığını açıkça belirttiklerini ifade etmiştir. Ayrıca kendilerini destekler 17 ABD’li parlamenterler de bulunmaktadır ama yeterli değildir.
Adalet Komisyonu Başkanı Joseph Biden ise oturum boyunca tasarının kabul edilmesi için yoğun çaba harcamıştır. Sonuçta tasarı ABD Senatosu Adalet Komisyonu’nda yapılan görüşmelerden sonra oylamaya sunulmuş ve buradaki oylamada 7’de 7 oy almış ancak Komisyon Başkanı’nın oyu ile 6 karşı 8 “Evet” oyu ile Genel Kurula gönderilmiştir.
Dole’a ayrıca destek veren birçok senatör, büyükelçi ve bürokrat bulunmaktadır. Ermeni Davasına özellikle baş koymuş ünlü isimler şunlardır: Temsilciler Meclisi Başkanı Thomas Philip (Tip) O’Neil; Kongre’nin en eski ve kıdemli üyesi William Broomfield; 1984 başkanlık seçimlerinde Demokratlardan aday olan eski astronot John Glenn; son seçimlerin başkan adayı Alan Cranston; Senator Edward Kennedy.
Temsilcilerde ise; Frank Annunzio, Leo Aspin, Michael Barnos, Tony Coelho, Edward Feighan, Hamilton Fish, James Florio, Benjamin Gilman, Nancy Johnson, Richard Lehman, Matew Martinez, Carlos Waxman, Jim Wright, Gus Yatron; Senatörler: Joseph (Joe) Biden, Rudy Bosahwitz, Bill Bradley, Dennis Deconcini, Robert Dole, Carl Lewin, Claiborine Pell, Paul Sarbanos (Yunan Lobisi Lideri).
Büyükelçilerden Lübnan Büyükelçisi Abdullah Bouhabib olup zaten kendisi 1915 yılı Osmanlı’da ABD Büyükelçisi Henry Morgenthau’nun torunudur. Morgenthau, o dönemde yaptığı uydurma haberlerle sorunun bugüne taşınmasına yardımcı olmuştur; torunu da bu görevi sürdürmektedir. Bununla ilgili haber ve detaylar için 26 Kasım 1989 tarihli The Wall Street Journal’e ve 26 Ekim 1989 tarihli The Washington Post’a bakılabilir.
2007’de ise Temsilciler Meclisi Başkanlığı’na İtalyan asıllı Nancy (Patricia D’Alesandro) Pelosi gelmiş ve görevde kaldığı 3 yıl boyunca Ermeni Lobisi’ne büyük destek vermiştir.
Kaynak:
Asil S. TUNÇER, A.B.D.’de Ermeni Diasporasının Çalışmaları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2006.
Yorumlar kapatıldı.