İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

Ermenistan Birinci Cumhuriyetinin 95. Yıldönümü

Dr.med.Sarkis Adam
28 mayıs 1918  Ermenistan 1. Cumhuriyetinin ilanı ve Sardarabad zaferi. 1917 in Ekiminde Rusya’daki devrimden hemen sonra, Şubat 1918 de Gürcistan, Azerbaycan , ve Ermenistan Transkafkasya Demokratik Federasyonunu kurdular, fakat bu Federasyon günün ağır siyasi şartları nedeniyle dağıldı , Pakt ülkeleri sıra ile bağımsızlıklarını ilan edince , 28 Mayıs 1918 de Ermenistan da, Erivan’ı Başşehir kabul ederek, birinci Cumhuriyetini kurdu ve bağımsızlığını ilan etti: Birinci cumhuriyetin kuruluşunda , 1918 tarihinde  Sardarabad’da kahramanca ve cesurca sürdürülen kurtuluş mücadelesinin zaferle sonuçlanması çok büyük bir rol oynamıştır denilebilinir.

Bir mucizenin gerçekleşmesiyle gelen Sardarabad zaferi,aslında Ermeni Ulusunda tekrar canlanan milli birlik, beraberlik , vatanperverlik duygularının kamçılanması, Ermeni insanının, Devlet, Vatan, Ulus, Bağımsızlık , Özgürlük gibi kavramlara gösterdiği çağdaş anlayış ve duyarlık, kutsal vatan topraklarını savunmak, özgür olarak var olabilmek için gösterdiği kararlı iradesinin, milli bir şahlanışın sonucudur.

Cumhuriyetin ilk Başbakanı Ohannes Kaçaznuni- İkityan (30 Mayıs1918-28 Mayıs 1919), ilk Parlamento Başkanı Avedik Sahagyan seçildiler, Parlamentoda önceleri 45, daha sonraları Haziran 1919 da, 80 parlamenter görev aldı: Ermenistan Birinci Cumhuriyetinin son Başbakanı Simon Vratzyan-Kruzinyan (25 Kasım 1920-2 Aralık 1920) oldu:
1918 tarihlerinde, Ermenistan, Batıda başşehir Erivan’a, Dini merkez Ecdmıazin’e ve Dilican kentine doğru ilerlemekte olan güçlü ve donanımlı Osmanlı Ordusuna karşı direnirken, diğer taraftan da Azerbaycan, Gürcistan Çavağ, Dağlık-Karabağ ile olan siyasi ve askeri anlaşmazlık, tehdit ve sorunlarla mücadele etmek zorunda kalmıştı, ayrıca bunlara ek olarak da, Anadolu topraklarından koparılan yüz binlerce Ermenilerin, Ermenistan’a iltica etmeleri ile ortaya çıkan sosyal ve ekonomik sorunlar da eklenince, ülkenin ekonomisi sarsılmış, askeri, siyasi, ticari, sosyal hayatı krize girmişti, ülkede kıtlık başlamış, yüksek enflasyon dayanılmaz olmuş, hükümet krizleri yönetebilecek gücü bulamamıştı ve çiçeği burnundaki Cumhuriyet ancak iki bucuk sene yaşayabilmişti :
1920 tarihinde , Sovyet işgali ile kansız bir darbe sonucunda Ermenistan bağımsızlığını kaybetti ve birinci cumhuriyet yıkıldı. 2 Aralık 1920 de son Başbakan Simom Vratzyan görevi bıraktı, Ermenistan Aralık 1920 de Sovyetler Birliğine katıldı.
1918 de Ermeni halkı, batıdan gelen Osmanlı Ordusuna karşı koyabilmek ve vatanı koruyabilmek için, 7 den 70’e herkes Sardarabad’da büyük bir mücadele örneği verdi, milli birlik ve beraberlik bilinç ve şuurun yaratığı güç ve irade ile ,bir mucizeyi gerçekleştirdi, Ermeni halkı, 21 Mayıs 1918 – 29 Mayıs 1918 tarihleri arasında süren Sardarabat mücadelesinde kahramanca karşı koyarak, cesurca savaşarak vatan savunmasında zafere ulaştı ve bu zaferi altın harflerle tarihine yazdı.
Mücadele süresince, Ararat yaylasında, 8 gün boyunca tüm kiliselerin çanları, halkı dayanışmaya, milli bir irade etrafında toplama ve milli birik beraberlik için çağrıları yaparak çaldı.
28 Mayıs 1918 Sardarabad zaferi, Ermeni ulusunun kaybettiği Devletleşme yapısının yeniden yapılanmasını sağlarken , Ermeni ulusunun bugünlerinin temelini atmıştır.
Ermeni halkı , bu mücadelede şehit olan kahraman evlatlarını unutmamış, onların anısına 1968 yılında Sardarabad’da < Zafer Anıtı >Kompleksini inşa etmiştir: Bir kompleks olan bu Anıt’ın, başlıca ÇAN KULESİ, ANIT SÜTÜNLARI , ANIT DUVARI, ANIT MÜZESİ olmak üzere ana bölümleri vardır. Anıtın baş mimarı Rafael İsraelyan, heykeltıraş ve yontu sanatçıları A.Şahinyan, A.Manasyan ; A.Harutyunyan’dırlar, Anıtın mimarı, Ermeni örf, anane ve geleneklerine bağlı kalarak, özel bir mimari üslup kullanarak, Ermeni halkının, özgürlük ve vatanperverlik algısını ve duygularını yansıtmayı amaçlamıştır:
Sardarabad Zafer Anıtı Kompleksi 100 hektar genişliğinde bir arazi üstünde yayılmıştır:
35 metre yükseklikteki <ÇAN KULESİ> Sardarabat mücadelesi sırasında, 8 gün sürekli çanlarını çalarak halkın milli duygularını coşturan Ararat yaylasındaki tüm kiliselerin çan seslerini hatırlatmayı ve aynı zamanda şehitlerin < Kabristan Anıt>ını simgelemektedir.Çan kulesinin çanlarından geliştirilen özel bir teknikle, belirli aralıklarla kahramanlık nağmeleri seslendirilmektedir.
Anıt girişinin iki yanı başındaki sütunların üstünde kırmızı Duf taşlarından yontulmuş iki <BOĞA> oturmaktadır, vatan topraklarının savunan yiğitlerin < Güç > , <Cesaret> ve <Dirençlerini> simgelemektedir.
Anıt-Duvar 35 metre uzunluğunda, 10 metre yüksekliğindedir, iki yüzü yontmalarla süslenmiştir, bu yontular, Ermeni milletinin üretkenliğini, yaratıcılığını, sanatsal yapıtlarının, eserlerinin zerafetini ve savaştaki kahramanlığını simgeler:
Çan kulesinden, Anıt Duvara doğru uzanan ağaçlı yolun her iki tarafında 5 tane Kartal figürü bulunmaktadır, bu figürler kahraman şehitlerin ruhlarını şekilendirler ve aynı zamanda < Devletçilik>, <Güç>, <Kudret>, <Dayanıklılık>,< İrade>yi simgelerler : Anıt duvarın kenar bölümlerindeki yontu ve kabartma süsleri ise, Ermeni halkının barışta üretkenliğini savaşta ise yaratıcılığını simgeler: Anıt duvara’da ayrıca, kötü güçlerle savaşan, iyi güçleri temsil eden <Kanatlı Atlar> figürü yontusu ve kabartması vardır .
Zafer Anıtı Kompleksinin son bölümü ise, 1978 yılında inşa edilen Milli Mücadele ve Kurtuluş Tarihi Müzesi dir
Dr.med.Sarkis Adam
Kaynaklar: Sardarabat-80/Erivan

Haygagan Hanrakıdaran 1996/Erivan

Yorumlar kapatıldı.