İçeriğe geçmek için "Enter"a basın

ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՅԹԻ ՔԱՐԷ ՎԿԱՆԵՐԸ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԽԱՉՔԱՐԵՐ:


Առանձնակի ուշադրութեան արժանի է Հայաստանինմանլեռնայիներկիրներունժայռի,լեռի եւ նոյնիսկուղղակիքարիպաշտամունքը:Քառ եւ ժայռիկըվերագրուիառասպելականուժուխորհուրդ:Կը պատմուիթէ,Հայկ Նահապետիրմահէնառաջ,իր հետեւորդներունպատգամածէոր, գեղազարդենՀայաստանիմէջտարածուած  կոշտ ու կոպիտ քարերը:

Դարեր առաջ Հայերը սկսեր են, քարերը յղկել եւ այդ քարերով կառուցել հրաշալի կառոյցներ, պալատներ,տաճարներ եւ ամրոցներ:Հին ժամանակներուն Հայաստան աշխարհըամէնտեսակարշաւանքներուննշաւակկըդառնար,կը

կողոպտուէր,կը կործանուէր հրաշակերտ կառոյցները:Հայ ժողովուրդը այս կողոպուտի,թալանումի եւ կործանումի ելքը գտաւ սալաքարերը յղկելով ու գեղազարդարելով:Քարերէն յուշակոթողներ,արձաններկերտեցին,գեղազարդերցինսալաքարերըեւանոնքձգեցինբացերկինքինտակ:Թշնամիթալանիչները, այսգեղազարդարուածսալաքարերուդիմաց  զարմանքի մէջ մնալով կը շուարէին :

Այսպէս Հայ ժողովուրդը մեծ կառոյցներու առընթեր,ստեղծագործելու իր տաղանդըմարմնաւորեցնաեւճարտարապետականուգեղարուեստականձեւերումէջ:
 Կըսուիոր,խաչքարերըստեղծուածեն301 թուականին,երբ որ,Քրիստոնէութիւնըորպէսպետականկրօնընդունեցաւ:

Խաչքարերը,արշաւանքներութալանէնուկողոպուտէնհեռուբռնելուհամար, նախծառայելեն, որպէստապանաքար,աւելիվերջտեղադրուերենսրբավայրերու,գերեզմաններումէջեւնաեւբլուրներուուժայռերուվրայ:

Խաչքարը կոթող ու յուշարձան է,կը համարուին սուրբ քարեր եւ այն վայրերը ուրտեղ խաչքար տեղադրուած է կը նկատուին սրբատեղիներ:

Խաչքարը Հայ Միջնադարեան արուեստի ինքնատիպ դրսեւերումներէն մին է:Հայաստան  առանձնայատուկ մի երկիրէ,ուրտեղկան  աւելի քան 50 000  ձեռատաշխաչքարեր, որոնցմէոչմէկըմիւսիննմանչէ:ԳեղազարդարեալայսքարերըԽԱՉՔԱՐկըկոչուին,որովհետեւանոնցքանդակազարդերեսին,կեդրոնինվրայնկարուածէ<<Խաչ>> մըորպէսՔրիստոնէականհաւատքիխորհուրդանիշ:Իւրաքանչիւրխաչքարունիիրզարդարանքը:Աշխարհիվրայոչմիազգչիկայոր,Աստուծոյհանդէպիրհաւատքըայսպիսիձեւովարտայայտէ:
Խաչքարի ներքեւի մասը փորագրուած է Արեւի նկարով որը,կը խորհուրդանշէ <<Յաւերժութիւն>>ը,իսկ կեդրոնիխաչինկարըկըխորհուրդանշէՅիսուսՔրիստոսիխաչելութիւնը,խաչքարերուշրջեզերքըզարդարուածէզարդերով,խաղողի, ոյկոյզի, նուռի,հասկի, հացի,

թռչունի,մարդուեւկամտերեւի  զարդաքանդակներով  որոնք կը խորհուրդանշեն Յիսուսի յարութիւնը:Խաչքարիհակառակերեսըտափակէ, կամիրվրայկըկրէարձանագրութիւնմը  ներկայացնելով կարծես հայ ժողովուրդիպատմութեանբացուածէջմը:Սալաքարիմըվրայնկարուածէնոյնիսկթատերախաղմը,որունդէմկըպայքարէրՔրիստոնէութիւնը:

Ըստ էութեան խաչքարը Հայ ժողովուրդական կեանքի համայնապատկերն է, որ հիացումկըպատճառէնուրբզարդարանքներուիրներդաշնակութեամբ:Խաչքարիքանդակազարդնկարըիրնուրբութեամբկընմանի  նրբահիւս ասեղնագործեալ ժանեակի մը:
Միջնադարեան շրջանի հայկական խաչքարերը ունցած են , բազմատեսակ բովանդակութիւն: Կանգնած են տարբերառիթներով, ինչպէսին,ռազմական,պատմականնշանակալիցդէպքերըյաւերժացնելու, եկեղեցիներու, կամուրջներու, աղբիւրներույիշատակներըյիշատակելուեւազգայինհերոսներըուզոհերըոգեկոչելուհամար, կաննաեւիրենցնպատակինչհասածսիրահարերույիշատակինկանգնուածխաչքաչեր:

Կան նաեւ <<Ամէնափրկիչ>>կոչուած խաչքարեր, ինչպէսօրինակՀաղբատիվանքիմէջգտնուող1273 թուակիրնշանաւորխաչքարը, որունհեղինակութիւնըկըվերագրուիՎահրամվարպետի: Այսխաչքարերուվրայնկարուածենխաչելութեանտեսարաններ:Ժողովուրդըկըհաւատարոր,այս խարքարերըօժտուածենեւհիւանդութիւններըբուժելույատկութիւնըունին, հետեւաբար  յաճախ հեռու վայրերէ իսկ հիւանդներ , յատկապէս  մանուկներուխտիկըբերուէին  այդ խաչքարերու մօտ բուժելու համար:Ժողովուրդը խաչքարերը կը նկատէր նաեւ, որպէս բնութեան ուժ եւ չարիքներու դէմ ուժի խորհուրդանիշ:
Կըսուի թէ,Հայաստանի ամենէն հին խաչքարը Աշօտ. Բ. Բագրատունիի կնօջ նուիրուած խաչքարն է, որ կը թուագրուի 879 թուականով ու կը գտնուիԳառնիիհեթանոսականտաճարիտարածքիմէջ:
Ամէնեն շատ խաչքարեր կը գտնուին Ջուղայի գերեզմանատան մէջ,ատենօք կային 10 000 խաչքարեր իսկ ներկայիս  խաչքարերու թիւը կը հասնի շուրջ 2500 ի: Իսկ Հայաստանի Նորադուզ գիւղին մէջ խաչքարերու թիւը կը հասնի շուրջ 1000 ի,Նորադուզի խաչքարերու <<Անտառ>>ը իւրայատուկ  թանգարան մը կը սեպուի :
Խաչքար կերտող վարպետներու անուններէն քիչեր միայն պահպանուած են,12 րդ.դարու ամենէն նշանաւոր քաչքարի վարպետն  էՄխիթարվարպետը,13-14րդ. դարերուննշանաւորնէՄոմիկվարպետը,1291 թուականին  Գոշավանքի մէջ շինուած բազմաթիւ խաչքարերուն հեղինակը Պօղոս վարպետնէ:Ամենէն շատ խաչքար շինող վարպետը Քիրամ վարպետն է որ, 1591-1610 թուականներու միջեւշինածէշուրջ300 խաչքարեր:
Խաչքարերը հայրենասիրութեան , հայ ինքնտիպմշակոյթի,հայ գեղարուեստիբարձրճաշակիարտայայտութեանմիջոցներէնմինէեւունիհամաշխարահայինարուեստիգանձարանիմէջիրարժանիտեղը:
Տօքթ.Սարգիս Ատամ.
Օգտագործուած Ակեր:
Հ.Լ. ՊետրոսեանԽաչքար-2008
Լ.ԱզարեանՀայկական Խարքարեր-1973
Վարդուհի Վարդազարյան-27 Մայիս 2011.Երեւան
Հայկական Հանրագիտարան
www.khackar.am.

Yorumlar kapatıldı.