1915 ın Kurbanlarından Büyük Ozan Taniel Varujan’ın (Çibukkaryan)Doğumun 129. Yılı ve Şehit Oluşunun 98. Yılı Anısına. 20 Nisan 1884- 24 Nisan 1915
1915 Ermeni Büyük Felaketi Osmanlı İmparatorluğun İttihatcı hükümetinin ,yüzyıllardır Anadolu topraklarında yaşayan kadim bir halkı yerlerinden, yuvalarından, vatanlarından koparıp sürmek ve adete kıymak hedefiyle ,11 Nisan 1915 tarihinde 260 dan fazla Ermeni aydınını topluca tutuklayıp ve meçhule doğru sürgün etmesiyle başladı:Bu dram esnasında milyonlarca insan kırıldı, kıyıldı, yok oldu:
O zamanın 11 Nisan’ı, bizim bugünkü takvimimizle 24 Nisan tarihine denk düşüyor: 1915 te yitirilen şehit Ermeni aydınların anısı ilk defa 1919 da Teotik — Teotoros Lapcinyan- imzası ile <HUŞARTSAN ABRİL 11 i>>(11Nisan Anıtı) adlı kitap yayınlanarak anıldı:
Kendisi de tehcire tabi tutulan ve mucize kabilinden kurtulup sağ kalabilen Teotoros Lapcinyan(Teotik) bu kitabı yayınlayarak bir anlamda birlikte belirsiz bir yere sürgün edildiği sürgün arkadaşlarına ve milletine karşı vicdani görevini yerine getirmiş oldu:
Bu anı kıtabının dışında ayrıca ,O zamanlar İstanbul’un Taksim –Elmadağ semtindeki eski Ermeni Mezarlığında ,24 Nisan şehitleri anısına <<11 Nisan Şehitleri Anıt>>ı vardı , Elmadağ’daki eski Ermeni mezarlığı ve 11 Nisan Şehitleri Anıtı bugün yok:
Bugün biz bu büyük kıyımımın 100.cu yılı,öncesinde tüm şehitlerimizi anıyor, onların aziz hatıraları önünde saygı ile eğiliyoruz:
Bu Kırımın kurbanlarından bir de 20 Nisan 1884 yılında doğan ünlü Ermeni ozanı Taniel Varujan dır:
Taniel Varujan ,1884 de Sıvas ın Pırtnik köyünde doğdu,çoçukluğu gündüzleri doğanın içinde,köylerinin nehir kenarlarında,geceleri ise annesinin ona ,gurbette kayıp olan babasının hüzünlü hayat hikayelerini dinlemekle geçti:
İlk öğrenimini köy okulunda daha sonra 12 yaşında göç ettiği İstanbul,Pera(Beyoğlu)Sakız Ağaçı ,daha sonraları ise Kadıköy Ermeni Katolik okullarında temel eğitimine devam etti:Taniel Varujan, Sultan Hamid’in insanlık dışı zülüm ve işkencelerine daha çoçuk yaşlarınada tanık oldu,işkence görenlerin içinde Taniel Varujan’ın babası da vardı :Senelerdir aile yakınları ve kendisi tarafından arayıp bulamadıkları,daha sonra hapiste işkence görmüş ve zincire vurulmuş vaziyette buldukları babasının bu acı durumu onun iç dünyasını derinden etkilemiş ,ruhsal travma yaşamasına neden olmuştur:
Taniel Varujan 1902 de öğrenim gördüğü okul yönetimi tarafından önce Venedik Murat Rafaelyan Ermeni okulununa ,daha sonraları Brüksel Kant Üniversitesine eğitim için gönderildi, öğrencilik yıllarında siyaset bilimyile ilgilendi,sosyoloji ve edebiyat dallarında incelemeler yapt:Öğrencilik yıllarda <Pazmaveb>, <Keğuni>,<Anahid>,<Şirag>,<Razmig>,<Hayrenik> gazetelerinde şiirler yayınlamaya başladı ve bir anda üne kavuştu:
Üniversiteden mezun olduğunda , İstanbul da Meşrutiyet ilan edilmişti, bu nedenle İstanbul’a döndü: Siyasi Bilimler Eğitimi almış olmasına rağmen,o kendini öğretemenliğe adadı, 1909-1912 yılları arası Sıvas ve Tokat’ta Ermeni Liselerine müdürlük yaptı, daha sonra Beyoğlundaki Ermeni Katolik okulunun yönetimin başına geçti:
Eserlerinden, SARSURNER(Ürpertiler),ÇART(Kıyım),DRDUNÇ YEĞİA DEMİRCİBAŞYANİN(Y.Demircibaşyanın Yakınmaları), TZEĞİN SİRDI(Soyun Yüreği),HETANOS YERKER(Putperest Şarkılar), birkaçı:Tanıel Varujan geriye, o zaman yayına verilemiyen <HATZİN YERKI>(Ekmeğin Öyküsü) adlı eserini bırkamıştır, bu eseri, şairin eşi zamanın baskıcı Osmanlı yönetiminin elinden zorlukla kurtabilmiş ve korumuş ve eser daha sonraları yayınlanmıştır:
Aşk, sefalet,vatan sevgisinin şairi olan ,ünlü ozan,kendine özgü muhteşem hayal gücü ve yaratıcı özelligi ile tanınır.
Nisan 1924 de baskıcı Osmanlı yönetimi tarafından tutuklanarak Çankırı’ya sürgüne gönderildi,kanlı bir felakete ve vahşete kurban oldu,sürgün yollarında bedeni parçalanarak şehit düştü:
Şehitlerimizin aziz hatırası önünde diz çöker, Tanrıdan rahmet dilerim:
Dr.med.Sarkis Adam
DÜNYA’YI TAKDİS
Taniel Varujan
Dünyanın doğu tarafında
Barış olsun.
Tarlanın geniş arklarından
Kan değil, ter aksın
Ve çınlarken akşam, köy çanı
İlahilerle herkes duaya dursun
Dünyanın batı tarafında
Bereket olsun.
Her yıldızdan çiy yağsın
Her başaktan altın saçılsın,
Ve koyunlar yamaçlarda otlarken
Filiz, çiçek bitsin yerden…
Dünyanın kuzey tarafında
Bolluk olsun.
Buğdayın altın denizinde
Yüzsün daima orak, tırpan,
Buğdayin geniş ambarı açıldığı zaman
Mutluluk sarsın dört yanı.
Dünyanın güney tarafında
Ağaçlar meyvelerle dolsun.
Peteklerden ballar damlasın
Kadehlerden şarap aksın
Ve gelinler yoğururken ak ekmeği
Söylensin sevginin şarkıları…
(çeviri:S.A)
Sarkis Adam [sarkis_adam@yahoo.de]
1915 ի Մեծ Եղեռնի Զոհ ՀայՄտաւորականներէն
ՆահատակԲանաստեղծԴԱՆԻԷԼՎԱՐՈՒԺԱՆ–Չիպուքքարեան–ի
Ծննդեան 129րդ.Տարեդարձին եւ Նահատակութեան 98րդ.Տարելիցի
Առթիւ
20 Աբրիլ1884 – 24 Աբրիլ1915
1915 ին Հայոց մեծ Եղեռնը սկսաւ, ՕսմանեանԿայսրութեան Իթթիհատական իշխանութեան նախաձեռնութեամբ հին տոմարով,11 ապրիլ1915 թուականին Իսթանպուլիէն, աւելի քան,260 հայմտաւորականներուհաւաքական կերպով ձեռբակալութիւնով :Անոնք աքսորուեցանդէպիանորոշութիւն,իմիտունենալով պատմական ժողովուրդ մը, հազարամեակներ ապրած իր հողերէն արմատախիլ ընել ,արտաքսել ու բնաջնջել.
Այդ ատենի 11Ապիլ 1915 թուականը, մեր այսօրուայ օրացոյցով կը համապատասխանի 24 Ապրիլ 1915ի: 1915 իննահատակուածհայմտաւարականները, առաջինանգամյիշատակուեցան,1919 թուականին, Մեծ Եղեռնի 4.րդ տարելիցին <<Յուշարձան Ապրիլ 11 ի> > անուն գիրքով, որունհեղինակնէԹէոդիկ– ԹէոդորոսԼափչինեան– որ ինքն ալ աքսորեալներէն մէկն է եղած, բայցբարեբախտաբար ընդդիմադիր խմբակի մը կողմէ կեղծ անձնագիր մը ստանալով փրկուած է ,ու հրաշքով մնացածէողջ:Այս գիրքիհրատարակութիւնը,Թէոդիկիհամարորոշիմաստովխղճիպարտքմըեղածէր,իրժողովուրդիուիմասնաւորինիրաքսորեալընկերներուննկատմամբ,որոնցբախտակիցըեղածէր,ինքաքսորիճամբունվրայ:
Այդ ժամանակներուն ,ատենի Իսթանպուլ Թաքսիմ–Էլմատաղ թաղիՀայգերազմանատանմէջ Կառուցուած էրնաեւ <Ապրիլ 11 Նահատակներու Յուշարձան>>մը , որ ներկայինս անհետացած է խորհուրդաւոր կերպով:
Մենք այսօր, Մեծ Եղեռնի 100 .րդ սեմին,յարգանքով կ‘երկրպագանենք մեր նահատակներուն անթառամ յիշատակներուն առջեւ:
Մեծ Եղեռնի ականատեսնահատակհայմտաւորականներէնմինէնաեւԴանիէլՎարուժան:
Դանիէլ Վարուժան ծնած է,20 Ապրիլ 1884 ին Սվազի Բրդնիք գիւղը,ան հասակ առած է գեղեցիկ բնութեան մը մէջ, իր ծննդավայր գիւղի գետեզերքներու շուրջ:Գեշերներըմայրըանորպատմածէպանդուխտութեանմէջգտնուողիրհօրմասին:
ԴանիէլՎարուժանիրնախնականկրթութիւնըկ‘ստանայեւգրիչիհետկըծանօթանայիրգիւղիհայվարժարանիմէջ: ՓոքրտարիքինպանդուխտածէՊօլիս եւ 1896 թուականին իր ուսումը կը շարուանկէ Պօլիսի մէջ,սկզբը Բերա Սագըզ Աղաճը Վենետիկեան Մխիթարեան վարժարան ապա Գատըքէօյ: Ան կը տեսնէ Օսմանեան կայսր Սուլթան Համիտի կազմակերպած անմարդկային դէպքերուն հետեւանքները ու հալածանքները: ԱյդօրերունհալածեալներէնէրնաեւԴանիէլՎարուժանիհայրը,որունհարազատներըերկարժամանակկըփնտրէին եւ վերջապէս զինքը գտան բանտի մէջ,շղթայուած վիճակով:ՀօրըայսողբալիվիճակըխանգարածէրԴանիէլՎարուժանիներաշխարհը:
1902 թուականին ՄխիթարեանՄիաբանութեանկողմէ զինք կ‘ուղարկուի ՎենետիկՄուրատՌաֆայէլեան վարժարան, ապա կը ղրկուի Պելճիքա համալսարան: Ուսանողութեան շրջաններուն կը հետաքրքրուի քաղաքական ու հասարակական գիտութիւններով, կ‘ուսումնասիրէգրականութիւնուընկերաբանութիւնեւնաեւայսշրջանինկ‘սկսի աշխատակցիլ<Բազմավէպ>ի,<Գեղունի>ի , <Անահիտ>ի, <Շիրակ>ի , >Ռազմիկ>ի եւ <Հայրենիք>ի թեթերուն հետ, իր հրաշալի քերթուածներով , որոնցմով
Դանիէլ Վարուժան յայտնութիւն կը դառնայ:
Համասլարանէն ուսումնաւարտըլլալէնվերջ,Օսմանեան Սահմանադրութիւնն արդէն հռչակուածէր, անկուգայՊօլիս եւ Պօլսահայութիւնը բախտը կ‘ունենայ բանաստեղծը ճամչնալ իր տաղանդին բարձրութեան մէջ.
Դանիէլ Վարուժան համալսարանի մէջ , որպէս ուսանող պատրաստուած էր դիւանագիտական ասպարէզի համար, սակայն , այն կը շեղի այս գաղափարէն ու ինքզինք կը նուիրէ ուսուցչութեան, 1902-1912 թուականներումիջեւ, իբրտնօրէնկըպաշտօնավարէ Սվազի եւ Թօքաթի ազգայինվարժարներունմէջ: ԵրբորՊօլիսկըվերադառնայ տեսուչ կը կարգուի Բերայի Կաթօլիկ Հայ Լուսաւորչեան դպրոցին.
Դանիէլ Վարուժանի երկերէն ,<Սարսուռներ>,<Ջարդը>, <ՏրտունջքԵղիայ Տէմիրճիպաշեանի>, <ՑեղինՍիրտը>,<ՀեթանոսԵրգեր>, նշանաւորներէնմիքանիներնեն: Անկըթողու բանաստեղծութեան անտիպ հատոր մը,<ՀԱՑՒՆ ԵՐԳԸ>, զոր Տիկինը հազիւ կրցաւ փրկել թուրքբռնապետութեանձեռքէն:Աւելիվերջերս,այս հատորըտպագրուածուհրատարակուածէԻսթանպուլիմէջ:
Սիրոյ , Չքաւորութեան եւ հայրենիքի անզուգական երգիչ ու հոյակապ քերթողը Դանիէլ Վարուժան օժտուածէր վառ երեւականութեամբ եւ արտադրելու աննախընթացկարողութեամբ.
Ապրիլ 1915 ին ձեռբակալուեցաւԹուրքբռնապետութեանկողմէ եւ տարագրուեցաւ Չանքըրը : Ան ողբերգական օրերու եւ արիւնալի աղէտի զոհերէն մէկը եղաւ ու աքսորի ճամբուն վրայ յօշոտեցին ,31 ամեայ հայ բանաստեղծինմարմինը:
Կը ծնրադրեմ մեր բիւրաւոր նահատակներունխնկելիյիշատակինառջեւ
Տօքթ.Սարգիս Ատամ
Դանիել Վարուժան – Անդաստան
Արևելյան կողմն աշխարհի
Խաղաղությու՜ն թող ըլլա․․․
Ոչ արյուններ, քրտինք հոսին
Լայն երակին մեջ ակոսին
Ու երբ հընչե կոչնակն ամեն գյուղակի`
Օրհներգությու՜ն թող ըլլա:
Արևմտյան կողմն աշխարհի
Բերրիությու՜ն թող ըլլա․․․
Ամեն աստղե ցող կայլակի,
Ու ամեն հասկ ձուլե ոսկի.
Եվ ոչխարներն երբ սարին վրա արածին`
Ծիլ ու ծաղի՜կ թող ըլլա:
Հյուսիսային կողմն աշխարհի
Առատությու՜ն թող ըլլա․․․
Ոսկի ծովուն մեջ ցորյանին
Հավետ լողա թող գերանդի.
Ու լայն ամբարն աղուններուն երբ բացվի`
Բերկըրությու՜ն թող ըլլա:
Հարավային կողմն աշխարհի
Պտղաբերություն թող ըլլա․․․
Ծաղկի` մեղրը փեթակներուն,
Հորդի գինին բաժակներուն.
Ու երբ թխեն հարսերը հացը բարի`
Սիրերգությու՜ն թող ըլլա:
Yorumlar kapatıldı.