Soğhomon Soğhomonyan (26 Eylül 1869-22Eylül 1935)
26 Eylül 1869 tarihinde Kütahya`da ,müzisyen bir aileden doğan Soğhomon Soğhomonyan,1 yaşında annesini,10 yaşında babasını kaybeder, sadece Türkçe konuşabilen yetim Soğhomon`un sesi çok güzel olduğundan,yaşadığı yörenin Ermeni bir din adamının aracılığı ile,1881 tarihinde Echdmidzin Kevorkyan Ruhban okuluna eğitim ve öğrenime alır.
1893 yılında Baş patrik Katolikos Khrimyan Hayrig (Mıgırdiç Khrimyan) zamanında,GOMİDAS Apeğa(önrahip) unvanı ile bu okuldan mezun olur,aynı yılın sonbaharında mezun olduğu ruhban okuluna müzik öğretmeni Kara-Murza dan boşalan müzik öğretmenliği görevine atanır,1895 yılında Vartabed (Rahip=Gözetmen) rütbesine yükselen Gomidas Echdmiazin manastırın kalıcı ruhanisi olur:
Halk müziğini ve antik enstrümanları, koro,orkestra ve kilisede kullanan ilk müzisyen olan Gomidas,Anadolu ve özellikle Ermeni halk müziğini ve ezgilerini yerinde incelemek ,araştırmak ,yorumlamak ve tanıtmak için Anadolu’yu, Kafkasya’yı, Balkanları ,Avrupa’yı dolaşır:
1896 yılında ,müzik eğitimi için Berlin Üniversitesine kaydolur,çok başarılı üniversite öğrencilik yıllarından sonra,1899 da <Müzikoloji Doktoru> unvanı ile mezun olur, mezuniyetinden hemen sonra Ermenistan`a dönerek,zamana göre bir yenilik olan,çok sesli(polifonik) koro çalışmalarına derhal başlar:
1905 de Tiflis,1906 da tekrar Almanya`ya,daha sonraları Paris`e geçen Gomidas Vartabed,zamanın ünlü kültür merkezlerinin salonlarında,Anadolu ve Ermeni halk müziği ezgileri,Ermeni Kilise müziğini konserler vererek batılılara tanıtıp ünlenir,batı müzik otoritelerinin ve basının dikkatlerini çekerek yakın ilgi görür:
Gomidas her gittiği yerde Anadolu ve Ermeni halk müziği ve Ermeni kilise müziği ve ilahiler ile çalışmalar ve incelemeler yaptı,çeşitli orkestralar ve korolar kurdu, en önemli eserlerinden biri de kendisine özgü <Badarak İlahileri>(Kilise ayini ilahileri=şaragan)nin besteleri dir, Gomidas kendine özgü makam ve üslup`u ile <Otantikliğin Sesi> olarak tanındı,keman dörtlüsü için hazırladığı besteleri ve derlemeleri Avrupa’da, Rusya`da ve İran`da çok beğeni ve ün kazandı:
Gomidas Vartabed`ın kurduğu ,300 kişilik,ünlü<Gusan Korosu> uzun yıllar Ermeni müzik dünyasına canlı bir renk katmıştır :
Ömrü boyunca dini eğitim görmüş sadece müzikle uğraşmış,yaşadığı toprağın kültürüne inkar edilemez katkıları olmuş,toprağının müziğini en derin köklerine kadar araştırmış ,o müziği ,otantik bir şekilde süslemiş,geliştirmiş büyük bir müzik dehası Gomidas Vartabed ,24 Nisan 1915 de 234 Ermeni aydını ile birlikte tutuklanır,Çankırı`ya sürgüne gönderilir,çalışmaları,eserleri tahrip edilir,notaları yakılır,Halide Edip Adıvar`ın girişim ve çabaları ile 8 Mayıs 1915 de İstanbul`a geri gönderilir,sürgünde yaşadıkları,onda onarılamaz yaralar açar ve ruh sağlığını bozar,1915 da İstanbul La Paıx Hastanesi Psikiyatri kliniğinde tedavi altina alınır daha sonra 1916 yılında tedavisinin devami için Paris`e Psikiyatri kliniğine gönderilir :
22 Ekim 1935 günü,Anadolu ve Ermeni müziğinin parlayan güneşi, doğduğu toprağı örten gök kubbeden başka bir yabancı gök kubbe altında ,vatanından çok uzak bir yerde,battı: Gomidas Vartabed Paris teki bu klinikte öldü:
Birçok araştırmacı müzikologlar,Anadolu otantik halk türkülerinin şifrelerini çözen ve bu temponun halı ve kilim dokuma temposu olduğunu ilk söyleyenin ve Anadolu’da kullanılan bir çok ilkel alet temposunun müziğe uyarlandığı teorisini ortaya atanın Gomidas Vartabed olduğuna dair bilgilere, Berlin Üniversitesi Müzik bölümün 1899 tarihli kayıtlarında ,rastlandığını söylenmekteler,diğer bir deyişle Gomidas Vartabed Anadolu`ya ait her türlü sesi müziğe uyarlayip türküye dönüştürmüştür diyebiliriz:
Türk Halk müziğine büyük katkıları olan Gomidas Vartabed`in besteleri eserleri ve derlemeleri,Türk Halk müziği dalında ünlü bir çok sanatçılar tarafından, Gomidas`in ismi anılmadan kullanılmış ve bu eserlerin kendi öz eserleriyimiş gibi tanıtılmıştir:
1915 in 24 Nisan ındaki, 234 Ermeni aydınların zorunlu sürgünün simgesi olan Gomidas Vartabed`in büstü ,anıt olarak, Paris’te bir bulvarı süslemektedir,Erivan`da , anısına ,bir anıt ve < Gomidas > adıyla konservatuar vardır,ayrıca birçok Ermeni yerleşim bölgelerinde,adıyla anılan korolar kurulmuştur.
Kendisini rahmetle anar, unutulmaz hatırası önünde saygı ile eğiliriz.
Dr.med.Sarkis Adam / sarkis_adam@yahoo.de
Yorumlar kapatıldı.