ՄԵՐ ՆԱԽԱՀԱՅՐԵՐՈՒ ՀԵՏՔԵՐԸ ԱՆԻՔԱՂԱՔԻՄԷՋ:
Ինչ~կը նշանակէ , մեր քալած ճամբան ,եթէ մենք այդ ճամբուն վրայ հետքեր չենք թողուր,որպէսզի մեր յաջորդները այդ հետքերուն վրայէն քալեն:
Ինչ~իմաստ ունի կեանքը ,եթէ`,զայն մի միայն քեզի համար կ’ապրիս,եւ ոչ թէ, քիչ մըն ալ ուրիշներուն համար:
Դարեր առաջ մեր նախահայրերը ապրեր են, ոչ թէ`, իրենց համար , այլ նաեւ մեզի համար, իրենց ետին պամտական անջնջելի ուփառաւորհետքերձգելովապրերեն,այնպիսիհետքեր,որոնքմինջեւայսօրիսկլեզուունինեւկըխօսինմեզիհետուբաներմըկըպատգամենմեզի:
Այս հետքերուն կը հանդիպինք Արեւելեան Անատոլուի քաղաքներու, ինչպէս, Կարս, Անի, Վան, եւ այլ քաղաքներու մէջ:
Կարս էն 40.ք.մ. հեռաւորութեան վրայ , Հայաստան –Թուրքիոյ սահմանագիծ Արփա գետին արեւմուտքի կողմը կը գտնուի Բագրատունեայց շրջանի վերջինմայրաքաղաքԱնիքաղաքը.:Անին, միջնադարեանշրջանի Հայաստանի մայրաքաղաքներէն մին է, Ախուրեանգետինաջափինեռանկիւաձեւսարահարթիվրայկըգտնուի: ՔաղաքըսկզբնականժամանակներինիսկմտելէԿամսարականիշխանութեանտիրապետութեանտակ, ընդհանուրառմամբքաղաքըունեցերէերեքզարգացմանշրջաններ:
Ա:Կամսարականներու , Բ.:Բագրատունիներու (10-11 րդ.դար ), Գ; Զագարեաններու(12-13 րդ.դար):
961 թուականին ԱշոտԳ.Բագրատունի, իրարքունիքըԿարսէնկըտեղափոխէԱնի, ուրկըկառուցէպալատուպարսիպապատեր, ՀայոցԿաթողիկոսարանընոյնպէսկըտեղափոխուիԱնիիմօտգտնուողԱրգինաաւանը., ուր990 թուականին Տրդատ ճարտարապետը կ’աւարտէ կաթողիկոսական պալատի եւ տաճարիկառուցումը:
Տրդակ ,ժամանակի մեծագոյն ճարտարապետներէնէր, եւիրհամբաւըտարածուածէրՀայաստանիսահմաններէնդուրս, անէրոր,989 թուականինվերանորոգեց երկրաշարժէն աւերուած Կոստանդուպոլսոյ–Իսթանպուլի աշխարհահռչակ <Այա Սօֆիա> տաճարիգմբեթը, զորկանգունմնացածէմինջեւայսօր:
Տրդատ ճարտարապետի գործուէութեան հետ կապուածէԱնիիՄայրՏաճարի(998-1001 ԹԹ.) եւԶուարթնոցատիպ Գագիկաշէն Սբ.Գրիգոր Եկեղեցւոյ (1002-1010 ԹԹ )կառուցումը: Տրդատ _Ճարտարապետ տաճարի ներքին մասի կամարներու միջոցաւ , Մայր Տաճարի ներքինտարածութեանտուածէվեհութիւնեւհանդիսաւորութիւն, իսկարտաքինճակատները զարդարուած են զարդարուն որմնասիւներուկամարաշարով, որմնախորշերով, նեղուերկարաձիգլուսամուտերով:
Ինչպէս կը նշեն Եւրոպացի գիտնականներ տաճարի ներքին ճարտարապետական ձեւերու մէջ առկայեն, այնսկզբունքները, որոնքաւելիուշկիրառուած ու զարգացած են Հռովմէական ու Կոթական ճարտարապետութեան մէջ:
Աշոտ Գ. 963-964 թուակներուն կը կառուցէ քաղաքի առաջին գիծի <Աշոտեան Պարիսպներ>ը , ապա վերջ, ՍմբատԲ. Թագաւորիօրով989 կառուցուեցաւ քաղաքի եկրորդ գիծի <Սմբատաշէն Պարիսպներ>ը, 2500 մ. երկարութեամբ եւ 8-10մ.բարձրութեամբ : Քաղաքի ճարտարապետականհոյակապշինութիւններուկառուցումը շարունակէր են նաեւ յետագայ տասնամեակտարիներուն: Քաղաքըունեցերէ ընդարձակ շուկայ, հիւրանոց,իջեւան,պալատ, դպրոց,եկեղեցիներ ,տաճարներ: Քաղաքը ունեցեր է նաեւ 40 մուտքի դուռ, Ախուրեան գետի վրայ կամուրջ մը , որը թշնամիիյարձակմանժամանակկըբարձրանար:
Անի քաղաքը յայտնի է իր եկեղեցիներով, միայնպալատականհամալիրիմէջկայինեօթըեկեղեցիներ, որոնցամենասքանչելին ՄԱՅՐ ՏԱՉԱՐ Սբ.Աստուածածինէ, Աննի յիշարժան եկեղեցիներէն մին ալ ,զուարթնոցատիպԳագիկաշէնեկեղեցին է, որուն պատերունվրայամրացուածէրԳագիկթագաւորիբարձրարձանը:
11 րդ.դարի հայ ճարտարապետական արուեստիզարդերէնէԱնիի, ՀովիւիԵկեղեցին, որըիրծաւալայինմղայղացումովԶուարթնոցիմէկմանրանկարնէ:
Անիի մէջ կային նաեւ նշանաւոր այլ եկեղեցիներ, ինչպէս Սբ.Առաքելոց, Սբ.Փրկիչ, եւլն որոնք երկար դարեր հայ ճարտարապետական գոհարներ հիացումուզարմանքպատճառածենայցելուներուն:
Առաքելոց եկեղեցիին սիւները , խաչաձեւուած կամարները, կամարաձեւ շքեղ արաստաղը, անհամեմատելիուանզուգական զարդարաքանդակները զմայելի պատկերկըներկայացնեն:
Անիի արքունիքի , բարձրագոյն դպրոցի, Կաթողիկոսարանի, վանքերու եւ եկեղեցիներումէջկըգործէին մատենադարաններ: Անիի մէջ զարգացածէրնաեւթատերականարուեստը, այդժամանակներունիսկքաղաքըունէրթատրոնիյատուկշէնք, սակայնհանդէսներուեւներկայացումները մեծամասնութիւնը կը սարքուէրփողոցներումէջեւկամհրապարակներուվրայ:
11.րդ դարու կէսերէն սկսեալ օտար նուաճողներու դէպի Հայաստան ներխուժումը , Բագրատուեաց Թագաւորութիւնըվերջացուց,որու հետ կանգ առաւ նաեւ մշակոյթի ու արուեստի զարգացման ընթացքը:
Տօքթ.Սարգիս Ատամ / Sarkis Adam / sarkis_adam@yahoo.de
Օգտագործուած Ակեր:
Հայկական Հանրագիտարան—Հայաստանի Մայրաքաղաքներ
Պատմական Հայաստանի Քաղաքնեևրը//Armenian Hause-
Armeniapedia-Encylopedia:
Yorumlar kapatıldı.