ԵՐԵՒԱՆ, «Թերթ».- Սուրիոյ Քեսապ հայաբնակ շրջանի Տուզաղաճ գիւղի բնակչութիւնը 8 Օգոստոսին խառնակ կացութեան դէմ յանդիման գտնուած է: Մինչ սուրիական կառավարական ուժերը գլխաւորաբար հարաւային կողմը կը գտնուէին, ապստամբներ յարձակած են Ֆրնլըխի վրայ, որ Տուզաղաճէն 5-6 քմ. հեռաւորութեանվրայկըգտնուի, անմարդաբնակէ, եւհոնզինուորականխարիսխկայ։ Տուզաղաճի բնակչութիւնը բաղկացած է հայերէեւարաբներէ:
Հայ տղամարդիկ կրցած են իրենց կիներն ու երեխաները տեղափոխել Քեսապի այլ գիւղեր, իսկ իրենք հսկողութիւն կատարած են։ Այս մասին յայտնած են շրջանի բնակիչները։ Դիմադրութեան ընթացքին կառավարականուժերըհասածենդէպքիվայր, չէզոքացուցածենապստամբներըեւդիրքաւորուածենթուրք–սուրիականսահմանինվրայԲախումներունընթացքինզոհուածեն2 զինուորեւմէկքաղաքացի, որՔեսապիբնակիչըլլալովլաւապէսկըտիրապետէրհայերէնլեզուին: Զոհերուշարքինհայերչկան:
ՏՈՒԶԱՂԱՃ
ԳԻՒՂԻ
ՊԱՏՄԱԿԱՆԸ
Տուզաղաճի արեւմտեան եւ հիւսիսային կողմերը Քեսապի շրջանի բարձրունքներն են, իսկ արեւելեանկողմը՝շրջանինբնականսահմանըհանդիսացողլեռները:
19րդ դարու առաջին կիսուն, գրեթէ ամբողջապէս անտառապատ եղած է Տուզաղաճը: Լաթաքիա–Անտիոք ճամբան անցած է խիտ անտառներու մէջէն: Յիշեալ դարու 40ական թուականներուն, օտար կապալարուներպետութենէնկըգնենՏուզաղաճիանտառներուշահագործումիիրաւունքը: ԱյսգործինհամարբանուորներըկուգանՔեսապէնեւշրջակայգիւղերէն:
Անտարահատումին պատճառով, քանի մը տարուան ընթացքին ամբողջ հարթավայրը կը լերկանայ: Մօտակայ գիւղացիներ արտեր կը բանան, ցանք կ՛ընեն, պարտէզներ կը տնկեն:
Ասոնցմէ ոմանք մնայուն բնակութեան համար տուներ կը կառուցեն:
Այստեղ հաստատուած ընտանիքները ընդհանրապէս Սեւաղբիւրէն, Քէօրքիւնէէն, Չագալճըգէն, Չինարճըգէն, եւՔեսապէնեն:
Գիւղը առանձին եկեղեցի եւ «մուխթարութիւն» չէ ունեցած:
1909 Ապրիլ 23ին, թուրք խուժանը Օրտուի կողմէ կը յարձակի Տուզաղաճի վրայ եւ կը թալանէ գիւղը: Գիւղացիք կը փախչին դէպի Էքիզօլուք ու կը միանան միւս գիւղերու փախստականներուն: Անոնք մէկ շաբաթետքկըվերադառնանիրենցտուները:
1915ին, գիւղի բնակչութիւնը կը տեղահանուիերկուխումբով՝Քէօրքիւնէյիբնակչութեանհետ: 1919-1920 թուականներունգիւղկըվերադառնայբնակչութեանմէկմասը: 1939իսահմանագծումով, ՏուզաղաճիարեւելեանմասըկէսէնաւելիԹուրքիակըմնայ:
1947ին, հայրենիք կը ներգաղթէ գիւղի բնակչութեան մեծամասնութիւնը:
1950-960 թուկաններուն տնտեսական տագնապէնփախուստտալով, երիտասարդներըկ՛երթանԼիբանանեւայլուր. գիւղըգրեթէկըպարպուի:
Լիբանանի քաղաքացիական կռիւներուն, ոմանք վերջնականապէս կը վերադառնանիրենցկալուածները:
Նախկին գիւղատեղը գրեթէ ամբողջապէս լքուած է. տեղացիք իրենց նոր տուները կառուցած են ճամբուն մօտիկ իրենց կալուածներուն մէջ:
Դպրոցները
Տուզաղաճի մէջ գործած են քանի մը դպրոցներ.
Ա– Հայ Աւետարանական վարժարան. կը հիմնուի 18րդ դարու կէսերուն իբրեւ քեսապի դպրոցի մասնաճիւղ, գործած է մինչեւ 1910:
Բ– Ազգային վարժարան (1910-1915,1924-1942).
Գործած է իբրեւ Գարատուրանի Ազգային Մեսրոպեան վարժարանի մասնաճիւղ: 1934ին դպրոցըկ՛անցնիՈւսումնասիրացընկերութեանհովանաւորութեանտակ:
Գ– ՀԲԸՄի Ազգ. Նպաստընկալ վարժարան (1934-1937):
Yorumlar kapatıldı.