ABD Kongresi 1998’de kabul ettiği karar gereğince ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimine doğrudan mali yardım yapan tek devlettir. İnsani yardım adıyla verilen bu mali yardımın Güney Kafkasya’daki diğer tanınmayan devletlere verilmemesi ise oldukça düşündürücüdür… Bu durumu değerlendirdiğinde ABD Kongresi’nin anlayışına göre, ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejiminde yaşayanlar insan oldukları için insani yardım almakta, Abhazya ve Güney Osetya’da yaşayanlar ise nedense insani yardımların dışında tutulmaktadır.
***
ABD Kongresi 1998’de kabul ettiği karar gereğince ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimine doğrudan mali yardım yapan tek devlettir. İnsani yardım adıyla verilen bu mali yardımın Güney Kafkasya’daki diğer tanınmayan devletlere verilmemesi ise oldukça düşündürücüdür.
ABD, 1998-2000 yıllarında her yıl ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimine 2.5 milyon, 2001-2005 yıllarında her yıl 3 milyon, 2006 yılında 5 milyon, 2007-2008 yıllarında her yıl 6 milyon, 2009-2010 yıllarında her yıl 8 milyon, 2011 yılında 10 milyon dolar mali yardımda bulunmuştur. 2012 yılında ise ABD Karabağ Ermenilerine mali yardım ayırmamıştır. Böylece 1998 yılından günümüze kadar ABD ayrılıkçı rejime yaklaşık 60 milyon dolar yardım etmiştir.
Bu durumu değerlendirdiğinde ABD Kongresi’nin anlayışına göre, ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejiminde yaşayanlar insan oldukları için insani yardım almakta, Abhazya ve Güney Osetya’da yaşayanlar ise nedense insani yardımların dışında tutulmaktadır.
Bir az daha açık ifade edecek olursak ABD, Dağlık Karabağ sorununun çözümünde AGİT Minsk Grubu’nun eşbaşkanlarından biri olsa da, Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanımamakta,Gürcistan’ın ise toprak bütünlüğünü tanıyarak desteklemekte ve ayrılıkçı Abhazya ve Güney Osetya rejimine ‘insani yardım’ göstermemekle baskı uygulamaktadır.
Bu zaman ne kadar iyi niyetli olursak olalım, mutlaka öküzün altında buzağı aramak gerekmektedir. ABD, bölgesel ve uluslararası güvenliği tehdit eden ülkelere karşı ekonomik ve siyasi yaptırımlar uygularken, 20 yıldır Azerbaycan topaklarını işgal eden Ermenistan’a ve ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimine aynı yaptırımları uygulamaktadır. Abhazya ve Güney Osetya Antarktika kıtasında yerleşmemiştir.
Her iki ayrılıkçı rejim Güney Kafkasya’da-Gürcistan’dadır. Bir diğer ayrılıkçı rejim ise yine Güney Kafkasya’da-Azerbaycan’dadır. ABD’ye göre, adı geçen devletler bölgesel güvenliği tehdit etmektedir ama Ermenistan ve ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimi nedense bu tanımlamanın dışında kalmaktadır.
Kongre’nin bu kararı Azerbaycan ve Dağlık Karabağ sorununun çözümü bakımından oldukça negatif bir durumdur. Aynı zamanda ABD’nin uluslararası hukuk ve adalet anlayışına verdiği önemi azaltmaktadır. Devletlerin toprak bütünlüğü uluslararası hukukun prensiplerinden biridir, aynı zamanda Birleşmiş Milletler tüzüğünde ve Helsinki Sonuç Bildirisi’nde de onaylanmıştır. Bunlara karşılık ABD’nin Azerbaycan’ın eleştirilerini ve itirazlarını dikkate almadan ayrılıkçı Karabağ rejimine yardımda bulunması ABD bakımından ‘kanunun güç değil, gücün kanun olduğunu’ iddialarını bir daha onaylamaktadır.
ABD son zamanlarda İran’a karşı ekonomik, sıyası baskılarını artırmasına rağmen Ermenistan ve ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejiminin bu ülke ile ekonomik, siyasi ilişkilerini geliştirmesini görmezden gelmektedir. ABD’nin Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü tanıdığı bildirmesine rağmen her yıl ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimine milyonlarca dolar yardımda bulunması ABD-Azerbaycan ilişkilerinin gelişmesine kesinlikle hizmet etmemektedir. ABD’nin bu tutumunu kısaca aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:
-ABD Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü desteklediğini bildirmesine ve Dağlık Karabağ sorununun çözümü için Minsk Grubu’nda eşbaşkan devlet olmasına rağmen ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimine mali yardımda bulunması tarafsız arabulucu özelliğini ciddi şekilde zedelemektedir;
– Ayrılıkçı, bölücü rejimlere ve güvenliği tehdit eden devletlere karşı mücadele ettiğini bildiren ABD’nin ayrılıkçı Karabağ rejimine mali yardımlarda bulunması sorunun çözümüne kesinlikle yardımcı olmamaktadır.
-ABD’nin mali yardımları ile sosyal-ekonomik ve siyasi sorunlarını çözmeye fırsat bulan ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimi sorunun çözülmesi için yapılan görüşmelerde uzlaşmacı tavır sergilenmemektedir;
-Ermenistan ve ayrılıkçı Dağlık Karabağ rejimi arabulucu devletten mali yardım alarak sorunun çözümüne katkıda bulunmamaktadırlar;
-ABD bu yardımları yaparken ‘insani yardım’ anlayışını ön plana çıkarırken, nedense aynı anlayış çerçevesinde Abhazya ve Güney Osetya’ya yardım yapmamaktadır;
-ABD, bu yardımı sadece ayrılıkçı Karabağ rejiminde yaşayan Ermenilere yapmaktadır. Bölgeden zorunlu göçe tabi tutulan yaklaşık bir milyon Azerbaycanlı bu yardımlardan yararlanamamaktadır;
-ABD, ayrılıkçıDağlık Karabağ rejimine yaptığı yardımların hangi alanlara harcanması ile ilgilenmemektedir. Ayrılıkçı rejim aldığı mali yardımları silahlanma ve bölgesel güvenliği tehdit eden istediği her alanda harcayabilir.
Bu bakımdan ABD’nin Azerbaycan politikası iki ülke arasında ilişkilerin geliştirilmesine hizmet etmemektedir. Azerbaycan bütün bu negatif durumun farkındadır, ikili görüşmelerde eleştiri ve itirazlarını en yüksek düzeyde karşı tarafa bildirse de, ABD’nin Azerbaycan politikasında henüz değişiklik söz konusu değildir. Bu durum Azerbaycan’ın ABD ile ilişkilerini yeniden gözden geçirmesine ve farklı yönlerde dış politika izlemesine neden olabilir.
Dr. Hatem Cabbarlı, Avrasya Güvenlik ve Strateji Araştırmalar Merkezi Başkanı
Yorumlar kapatıldı.