Fikret Ertan
Avivi’nin ziyaretinin arkasının da mutlaka geleceği de elbette bugünden söylenebilir. Üstelik Türkiye ile yaşadığı derin kriz sebebiyle İsrail’in Ermenistan ile ilişkilerde yeni adımlar atmasının mümkün olduğu da ileri sürülebilir. Nitekim Lieberman’ın Yediot Ahronot gazetesinde çıkan Türkiye’yi rahatsız etme planına göre İsrail Ermenilerle işbirliğini kolaylaştıracak adımlar atacak, Lieberman’ın kendisi de bu ay Washington’a yapacağı ziyarette Ermeni lobisi yetkilileri ile de bir araya gelecek, bunlara Kongre’de Türkiye karşıtı işbirliği yapma tekliflerinde bulunacak. Bunlar ne kadar olacak; bilmiyoruz; ama Türkiye’nin gelişmeye başlayan İsrail-Ermenistan ilişkilerini dikkatle izlemesi gerektiğini söylüyor, tedbirlerini şimdiden almaya başlamasına dikkat çekiyoruz.
******************
İsrail ve Ermenistan arasındaki ilişkiler son yıllara kadar dikkat çekecek kadar önemli ilişkiler değildi.
İki ülke arasında diplomatik ilişkiler çok sıkı ve yakın olarak nitelenemezdi. O kadar ki bugün bile iki ülkenin başkentlerinde kendi büyükelçilikleri yok. Diplomatik ilişkiler İsrail tarafından Tiflis’teki büyükelçilik; Ermenistan tarafında ise Paris’teki büyükelçilik vasıtasıyla yürütülüyor. Ticarî ve diğer ilişkilerde durum farklı değil.
İlişkilerin böyle olmasında coğrafî uzaklık, ortak kültür mirasının olmaması, milli çıkarların tam örtüşmemesi ve diğer unsurlar rol oynuyor. Ayrıca, İsrail’in Azerbaycan ile var olan yakın ilişkileri de Ermeni tarafını yakın zamana kadar İsrail’den uzak tutan önemli bir faktör olarak hâlâ ortada duruyor ve İsrail bu ilişkiye hâlâ önem veriyor… Nitekim, bugün bizde de artık çok tanınan İsrail Dışişleri Bakanı Lieberman, İsrail-Azerbaycan ilişkilerini model ilişkiler olarak tanımlıyor. Lieberman aynı zamanda Azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü desteklerken Karabağ konusunda Azeri tezine de yakın duruyor.
İşte bu durum yüzünden iki ülke arasında belli bir soğukluktan söz edilebilir… Ne var ki, hem bunun giderilmesi hem de ilişkilerdeki durağanlık ve uzaklığın telafisi bakımından İsrail diplomasisi yeni bir hamleye girişmiş bulunuyor.
Nitekim bu doğrultuda geçen ayın sonlarına doğru Erivan’a iki günlük bir resmî ziyaret gerçekleştiren İsrail heyeti önemli görüşmeler yapmış bulunuyor. Heyete başkanlık eden Büyükelçi Pinhas Avivi bizim de tanıdığımız bir diplomat. 2003-2007 yılları arasında İsrail’in Ankara büyükelçisiydi. Avivi’nin bugünkü görevi İsrail’in Doğu Avrupa ve eskiden Sovyetler Birliği’ne bağlı ülkelerle ilişkileri geliştirmek ve koordine etmek olarak tanımlanabilir. Bu yüzden görevi önemli sayılır. Dışişleri Bakanı Lieberman’ın da söz konusu bölgelerden olan Moldavya kökenli olması ve bu bölgelere büyük önem vermesi, bu yönde politikalar izliyor olması da elbette dikkate alınması gereken bir husus.
Avivi ve Ermenistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Arman Kirakosyan başkanlığında yapılan heyetler arası görüşmelerde hangi konular spesifik olarak ele alındı, hangi kararlarda mutabık kalındı, ilişkilerde bundan sonra hangi safhaya geçilecek gibi önemli soruların cevabını elbette bilmiyoruz; zira bunların hakkında herhangi bir açıklama yapılmadı. Yapılan rutin açıklamada sadece ‘Görüşmelerde taraflar Ermenistan-İsrail işbirliğine yönelik konular ile Ortadoğu ve Güney Kafkaslar’da cereyan eden gelişmeler ve karşılıklı çıkarları gözeten diğer konuların ele alındığı’ bildirildi, o kadar.
Daha sonra çıkan haberlerde ise görüşmelerin Kirakosyan ile ‘alçak koltuk komedisinin ya da çocukluğunun mimarı’ İsrail Dışişleri Bakan Yardımcısı Ayalon arasında 25 Temmuz’da yapılan telefon görüşmesi ile ilişkili olduğu söylendi. İsrail Dışişleri Bakanlığı daha sonra açıklamada görüşmeyi teyit ederken ülkesinin Ermenistan ile ilişkilere ve işbirliğine önem verdiğini ve ayrıca Yahudiler olarak ‘Ermeni trajedisi’ konusunda duydukları özel hassasiyetin tekrarlandığını’ söylediğini ifade etti.
Diplomatik kaynaklar, Ayalon’un o görüşmesinde ayrıca Ermeni tarafın İsrail-Azerbaycan ilişkileri konusunda duyduğu rahatsızlığı gidermeye çalıştığını da söylüyorlar. Bu da elbette muhtemel; zira Ermenistan’ın İsrail’in Azerbaycan ile olan çeşitli ilişkilerinden oldukça rahatsız olduğu yıllardır bilinen bir gerçek. Bu bakımdan İsrail’in her iki tarafı da gücendirmeyecek; ama bu arada kendi gerçek çıkarlarını koruyacak bir politika izlemeye çalıştığı tahmin edilebilir. Avivi’nin ziyareti de herhalde bunu sağama yönünde önemli bir adım olarak değerlendirilebilir bize göre.
Ayrıca, Avivi’nin ziyaretinin arkasının da mutlaka geleceği de elbette bugünden söylenebilir. Üstelik Türkiye ile yaşadığı derin kriz sebebiyle İsrail’in Ermenistan ile ilişkilerde yeni adımlar atmasının mümkün olduğu da ileri sürülebilir. Nitekim Lieberman’ın Yediot Ahronot gazetesinde çıkan Türkiye’yi rahatsız etme planına göre İsrail Ermenilerle işbirliğini kolaylaştıracak adımlar atacak, Lieberman’ın kendisi de bu ay Washington’a yapacağı ziyarette Ermeni lobisi yetkilileri ile de bir araya gelecek, bunlara Kongre’de Türkiye karşıtı işbirliği yapma tekliflerinde bulunacak.
Bunlar ne kadar olacak; bilmiyoruz; ama Türkiye’nin gelişmeye başlayan İsrail-Ermenistan ilişkilerini dikkatle izlemesi gerektiğini söylüyor, tedbirlerini şimdiden almaya başlamasına dikkat çekiyoruz. Bizim bu konuda söyleyebileceğimiz bu kadar.
f.ertan@zaman.com.tr
Yorumlar kapatıldı.