Güneri Cıvaoğlu / ngunericivaoglu@gmail.com
Çok sevilen “sarı gelin” türküsü için rivayet muhtelif. Bunlardan birine göre ilk söylem “sara gelin”di. “Sara” bir Hıristiyan ismi. “Ermeni ismi” diyenler “zaman içinde bunun sare geline, sonra da halk dilinde sarı geline dönüştüğünü” iddia ederler.Geçen pazar Şeffaf Oda’da konuğum Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile söyleşirken “bulunduğumuz coğrafyada müzikle ufuk turu” yapmıştık.Bu arada “sarı gelinin etimolojik dönüşümleri” ekseninde “sara-sare-sarı” iddiasına işaret etmiştim.
Gerçekten türkünün Ermenistan başkenti Erivan’da söyleneni şöyle:
İrevan çarşı pazar
İçinde bir kız gezer
Elinde divit kalem
Dertliye derman yazar
………………
Sarı gelin, sarı kız
Ettin ömrüm yarı kız
Neynim amman, sarı gylin
Yes im siradzin çara
Ah merit mermi
Sarı gylin, sarı gylin, sarı gylin dardot yarim
Öylesine güzel bir şarkı ki Ermenilerin de sahiplenmesi doğal. (Sarı Ermenice de dağlı demekmiş.)
AZERİ ŞARKISI
Okuyuculardan ve özellikle Azeri kardeşlerimizden elektronik posta mesajları aldım.
“Sarı gelin bizim şarkımızdır” diyorlar.
Gerçekten en az 200 yıldır bu şarkı Azerbaycan’da söylenmekte.
Ben Bakan Davutoğlu’yla sohbetimizde rivayetlerden sadece birine işaret etmiştim.
Oysa “anonim” yani “yazarı belirsiz” bu güzelim türkü için iddialar çok.
“Sarı gelinin 12-13’üncü yüzyıla kadar uzanan bir geçmişi olduğundan” tutunuz “1918’de yapıldığına” kadar hepsi de duygu yüklü anlatımlar var.
Örneğin akla daha yakın gelen bir rivayete göre Kürdi nağmelerle okunan “sarı gelin” 12-13’üncü yüzyılların türküsü…
Kumanlara Ruslar “Polovets”, Ermeniler “Xartes”, Almanlar “Falben” diyorlarmış…
Ne ilginçtir ki bu üç kelime de “sarışın” anlamına geliyor.
Çünkü Kıpçaklar, sarışın, açık renk gözlü ve güzel insanlarmış.
Azerbaycanlı şair Hüseyin Cavid, sonraları Sovyetler Birliği’nin imha ettiği “Şeyh San’an” adlı yapıtında, bir efsaneyi anlatır.
Arabistan’dan Kafkaslara İslam dinini yaymak için gelen Şeyh San’an (Sinan) Kuman kökenli Tiflis-Gürcü padişahının güzel kızı Humar hanıma âşık olur. Kıza Müslümanlığı kabul ettirir, birlikte kaçarlar.
Sonrası için değişik anlatımlar var.
İşte bunlardan üçü…
Kralın kılıcının Şeyh San’an’ın göğsünden girip sırtından çıktığı ve arkasındaki kızı Humar hanıma da saplandığı, ikisinin de öldüğü…
Dağlarda kaynar suların altında kaldıkları…
Onları korumaya gelen 40 İslam savaşçısıyla birlikte, kralın askerleriyle dağlarda çarpıştıkları, savaşçıların orada öldükleri… Şehit olurken “Allahu ekber” söylemleri nedeniyle can verdikleri dağların adının “Allahu ekber” olduğu…
Azerbaycan’da yüzyıllardır söylenen sarı gelin nakaratlı türkünün ise ilk kıtası şöyle:
Gülü gonçe dermezler
Bu sevda ne sevdadır
Seni mene vermezler
Benim de paylaştığım genel kanaat “sarı gelinin Erzurum, Kars’tan başlayarak, Azerbaycan’ı ve Kafkasya’yı da” kapsayan coğrafyanın ürünü olduğudur.
Ermenilere gelince…
Türk halk hikâyelerini kendi dillerine çevirdikleri ve bunu yaparken İslami motifleri değiştirdikleri örnekler çok.Türk halk hikâyelerini Ermeniceye çeviren Agek Muhtaryan’ın çeviri yapıtları dikkat çekicidir.
“Âşık Garip, Kerem ile Aslı, Şah İsmail, Ferhat ile Şirin, Asuman ile Zeycan, Köroğlu, Emrah ile Selvi, Leyla ile Mecnun bunlardan bazılarıdır.”
Aslında tarih boyunca Türk ve Ermeni ilişkilerinde şarkılara da yansıyan iç içelik bir gerçektir.
İşte bir mani:
Bahçelerde mormeni
Verem ettin sen beni
Ya sen İslam ol Ahçik
Ya ben olam Ermeni
Azeri kardeşlerimizin “Ermenilere karşı haklı tepkilerini” içtenlikle anlıyorum.
İki devlet bir milletiz.
Pazar programımda dile getirdiğim ise sadece çok sayıda rivayetten biriydi.
Azeri kardeşlerimizi kucaklıyorum.
Yorumlar kapatıldı.