Gençler Tabuyu Yıktı Etnomüzikolog Gomidas Vartabed’e Hayat Verdi

SPOT: “Türk ve Ermeni gençler bir tabuyu 2010 yılının başında Gomidas Vartabed’i Türkiye’de anmaya başlayarak yıktı. Gomidas Vartabed artık sadece diaspora ve Ermenistan’da değil, 140. doğum yıldönümünde doğduğu topraklarda da anılıyor.”

VERCİHAN ZİFLİOĞLU
ISTANBUL – HURRIYET DAILY NEWS

Türkiye’de bir tabu adım adım yıkılıyor. Diaspora ve Ermenistan’ın yanısıra Ermeni müziğinin kilometretaşı etnomüzikolog Gomidas Vartabed (rahip) doğumunun 140. yılında Türkiye’de birbiri ardına düzenlenen etkinliklerle anılıyor. Türk ve Ermeni sanatçılar birarada Gomidas’a yeniden yorumlarıyla hayat katıyor. Daha geçtiğimiz ay 2010 Istanbul Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın desteğiyle Istanbul Ermenileri Korolarının birleşimiyle hayata geçirilen “Kusan 2010” konserinin hemen ardından önümüzdeki perşembe günü Anadolu Kültür, Istanbul Kültür Sanat Vakfı ve Kalan Müzik işbirliğiyle Lütfi Kırdar’da “Gomidas’a Saygı: Bu Toprağın Şarkıları” başlıklı bir konser düzenlenecek. Saat 20:30’da başlayacak olan konserde ABD’de yaşamını sürdüren piano virtüözü Şahan Arzsruni’nin yanısıra, Istanbul Devlet Opera Ve Balesi kadrosundaki Ermeni asıllı solistler Sevan Şencan, Kevork Tavityan ve Ari Edirne sahne alacak. Ermeni sanatçıların yanısıra gecede Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu, Aşkın Ensemble, Aynur ve Şevval Sam sahne alacak. Biletler Biletix’den temin edilebilecek.

Tabuyu gençler yıktı

Geçtiğimiz Nisan ayında Ermenistan’da Diaspora Bakanlığı ve Soykırım Müzesi İşbirliğiyle “Kültürel Soykırım” başlıklı bir konferans düzenlenmişti. Konferansta, söz alan bir konuşmacı Gomidas Vartabed’in bestelerinin Türk sanatçılar tarafından sahip çıkıldığını ve hatta aidiyetinin inkar edildiğini iddia etti. O konferansta sözü edilen aslında Gomidas Platformu çatısı altında biraraya gelen Istanbullu Türk ve Ermeni gençlerdi. İddia edildiği gibi hiçkimse hiçbir şeye sahip çıkmaya yada çalmaya kalkışmamıştı. 23 yaşındaki Istanbul Üniversitesi Radyo Televizyon Bölümü birinci sınıf öğrencisi Sayat Dağlıyan’ın önderlik ettiği bir oluşum çerçevesinde biraraya gençler hepbirlikte Gomidas Vartabed’e ait eserler ve ilahilerle onu doğduğu topraklarda anmaya öncülük etti. Gençler tam da Gomidas Vartabed’in arzu ettiği gibi müziğin evrensel diliyle birbirilerine dostluk elini uzattı, hemde hiçbir duyuruya yada reklama ihtiyaç duymadan. Onların attığı bu adım dalga dalga yankı buldu. Şimdi gençlerin açtığı yolda birbiri ardına Gomidas Vartabed’i anma etkinlikleri ve konserler düzenlendi yıl içerisinde.

Çileli bir hayat

Peki kimdi Gomidas Vartabed? Gomidas Vartabed Anadolu’nun yetiştirdiği bir dahiydi. Tarihin acı dolu sayfalarından biri olan 24 Nisan 1915 gecesi yaşanmasa, 230 Ermeni aydınıyla birlikte tutuklanarak Istanbul’dan kader yolculuğuna çıkartılmasa, sürgün sırasında pekçok arkadaşının kaçınılmaz sonuna şahit olup ruh sağlığını yitirmese, büyük ihtimalle Ermeni dünyasının olduğu kadar Türkiye’nin de dünyada adından söz ettiren değerlerinden biri olurdu. Gomidas sadece Ermeni müziği üzerine çalışmamıştı. Türk, Kürt, Azeri ve İran müziği üzerine de derin araştırmalar, incelemeler ve derlemeler yaptı. 24 Nisan gecesi evi basıldığında sadece tutuklanmakla kalmamış gözlerinin önünde tüm gençliğini verdiği notaları ve besteleri ateşe verilmişti. Ateşe verilen belgeler arasında şifresini çözmeye yaklaştığı Türk Sanat Müziği’nin kilidi tarihi Baba Hamparzsum notaları da vardı. 230 kişi arasından Türk entellektüellerin girişimiyle kurtarıldı Gomidas Vartabed. Hayatta kaldı kalmasına fakat bir daha eski haline dönemedi, müziğe de küstü. 1935 yılında suskunluk ve acı içerisinde hayata gözlerini yumdu. Gomidas, çağının ilerisinde bir müzik birikimine sahipti. Yetim bir çocuk olan gerçek adıyla Soğomon Kevork Soğomonyan Ege’nin çinileriyle ünlü kenti Kütahya’da gözlerini hayata açtı. Yetim bir çocuktu, bir tesadüf eseri ruhaniler tarafından keşfedilip dini eğitim almak üzere Ermenistan’daki Ermeni Apostolik Merkez Kilisesi Eçmiazsin’e götürüldü. Dini eğitiminin ardından Berlin Üniversitesi’nde müzik eğitimi aldı. Almanya’da birbiri ardına tarihi anlamda ses getiren önemli konferanslar düzenleyip bilimsel makalelere imza attı. Öylesine çileli bir yaşama sahip oldu ki Gomidas Vartabed çağının ilerisindeki birikimi ne yazık ki Ermeni toplumu tarafından da yeterince takdir edilmedi. Kilise içerisindeki çekişmlerden yorulup soluğu yine doğduğu topraklarda aldı Istanbul’a sığındı kendisini bekleyen sonu bilmeden. Başta Türk Edebiyatı’nın ilk kadın roman yazarı Halide Edip Adıvar ve eşi Adnan Adıvar olmak üzere Türk entellektüellerle yakın dostluklar kurdu, sevilen ve sayılan bir isim oldu. İlk kez bu topraklarda Ermeni Apostolik Kilisesi için bestelediği çok sesli ayin müziği “Badarak’ı (Divine Liturgy) bin dokuzyüzlerin başlarında taş plağa kaydetti. Bu girişimi Gomidas Vartabed’in hem Eçmiazsin’le hemde Türkiye Ermenileri Patrikhanesi’yle sorun yaşamasına yol açtı. Çağının ilerisinde bir aydındı Gomidas yılmadı tarihi Kusan korosunu yine Istanbul’da hayata geçirdi. Türk ve Ermeni halklarının bir tabuyu yıktığına şahit olmak istiyorsanız perşembe günkü konser bu anlamda tarihi öneme sahip. Gençler umarız daha pekçok tabuyu kırar ve yeniliklere öncülük eder.