Türkiye, Ermeni Patrikhane Tarihinde Genel Vekillik Dönemi

Yazılı kaynaklarının birçoğuna göre ,İstanbul’da Ermeni Patrikliğinin kuruluş yılı 1461 dır,Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethettikten sonra , daha önceden tanıdığı Bursa Ermenileri Dini Önderi Episkopos Hovagım 1’ i , başkent İstanbul’a getirerek Ermeni toplumunun Dini Önderi yapmış, evrensel patriğe tanınan tüm hak ve yetkileri vermiştir.
Türkiye Ermeni Partiliği ilk kez İstanbul’un Samatya semtinde kurulmuş , 1461 den 1543 e dek, Ermeni Toplumu Dini Önderi gibi benzeri sıfatlarla anılan İstanbul Ermeni Başpiskoposuna , 1543’te 1.Astvadzadur Tercanlı’dan itibaren (1573-1548), resmen “PATRİK” sıfatı verilmiştir. 

İlk patrik Hovagim’den (1461-1478) itibaren, 500 yılı aşkın süre içersinde 84 patrik gören, Türkiye Ermeniler Patrikliği himayesinde, günümüzde patriğin dışında çeşitli rütbelerde 30 dan fazla din adamı görev yapmaktadır.Bunun dışında patriğin başkanlığındaki ruhani meclis dini konularda en yüksek mercidir. 

Birinci dünya savaşının hemen sonrasından, günümüze kadar geçen süre içersinde, Türkiye Ermenileri Patriklik makamı, 6 Patriklik, 1922-1927 ve 1944-1951 tarihleri arasında ise, iki Patrik Kaymakamlığı (Patrik Vekili) dönemi yaşamıştır.
Birinci Dünya Savaşından hemen sonra, patrik Zaven Yeğiyayan Türkiye dışında olduğundan, toplumda doğan karmaşa nedeniyle 20 Aralık 1922’de, Erzincan-Kemaliyeli Başepiskopos Kevork Arslanyan Patrik Kaymakamı (Değabah) seçilmiş, fakat toplumdaki çalkantı ve karmaşa durulmamış, fırtınalı bir dönem sürmüş, baskılar sonucunda Cemaat Merkezi Yönetimi istifa etmiş, 26 Haziran 1927’ de Episkopos Mesrop Naroyan Türkiye Ermenileri Patriği seçilmiştir.
30 Mayıs 1944’te Patrik Mesrop Naroyan vefat edince, Ruhani kurul, 2 Haziran 1944’te Başepiskopos Kevork Arslanyan’ı tekrar Patrik Kaymakamı seçerek, patriklik tarihinde ikinci Kaymakamlık dönemini başlamasıyla, cemaat içindeki çalkantılar tekrar başlamıştır. Bu seçim, yeni patrik seçimine dek sürecek geçici bir yönetim olması yerine, 6 sene gibi uzun süreli karmaşa ve çalkantılı bir dönem yaratmış, cemaat içindeki çalkantıları dindirememiş, Patrik vekili Baş episkopos Kevork Arslanyan 25 Haziran 1951 tarihinde vefat etmiştir. 1951 yılında Trabzon’lu Başepiskopos Karekin Haçaduryan Patrik (1951-1961) seçilir.
6 ay önce, İstanbul Valiliği aracılığıyla T.C İç İşleri Bakanlığına ulaşan, Ruhani Kurul ve Müteşebbis heyetinin görünürde birbiriyle çelişen başvuru dilekçelerini değerlendiren hükümetin, 29 Haziran 2010 tarihinde açıklanan,”Patrik ya da Eşpatrik yerine Genel Patrik Vekili seçimi daha uygun olacaktır” kararıyla, Patrikliğin mevcut yönetim durumu onaylanıp resmileşiyor ve böylece Türkiye Ermenileri Patrikhane tarihinde “Patriklik Genel Vekilliği Dönemi” başlamış oluyor.Bilindiği gibi, Patrik Kaymakamlığı (Deghabah= makamı koruyan) görevi, geçici bir süre içindir, makamı seçime kadar faaliyette tutmak için ara bir çözüm olarak öngörülür. Patrik Genel Vekilliğinin ise görev süresi belli değildir, aslı hayatta olduğu sürece devam eder, yeni bir seçim şartı öngörmez.