YETKİLİLERE AÇIK MEKTUP
ANADOLU’DAKİ ERMENİ MEZARLIKLARI
Son günlerde basınımızda yayımlanan bir köşe yazısında yazar, Tokat’taki Ermeni Mezarlığının içler acısı durumunu anlatmakta, (1) mezarlığın durumunu “rezalet” olarak nitelendirmektedir. Mezar taşları kırılmış, parçalanmış, her tarafa bira şişeleri atılmış, bütün bunlar yetmezmiş gibi mezarlık hazine avcıları tarafından tahrip edilmiş, yağmalanmıştır. Ne yazık ki, Anadolu’da sadece Tokat’ta değil pek çok il ve ilçedeki Hıristiyan mezarlıklarının aynı durumda olduğu da bilinmektedir.
Oysa hem Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu antlaşması olan Lozan Antlaşmasına hem de diğer ilgili yasalara göre devlet bu mezarlıkları korumayı taahhüt etmiştir. Lozan Antlaşmasının 42. Maddesinin üçüncü fıkrasında “Türk Hükümeti sözü geçen azınlıklara ait kiliselere, havralara, mezarlıklara ve diğer dini kurumlara her türlü korumayı sağlamayı taahhüt eder” denmektedir. Belediye Kanunu (2) ve Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanun (3) vb kanunlarda da, mezarlıkların korunmasının, bakımının ve defin ruhsatı verilmesinin belediyesi olan yerlerde belediyelere verildiği açıkça belirtilmektedir.
3998 Sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanun’un 1. Maddesinde, Cemaatlere ait özel statüsü bulunan mezarlıkların belediyelere ve köy tüzel kişiliğine ait olmayacağı belirtildiğinden belediye ve köy hükmi şahıslarının cemaat mezarlıklarını korumak ve bakmak zorunda olmadığı ileri sürülmektedir. Böyle bir yorum her şeyden önce hem Anayasanın hem de Türkiye’nin taraf olduğu uluslar arası sözleşmelerin eşitlik ilkesine aykırıdır. Cemaat mezarlıkları her ne kadar belediyelere ait değilse de, bu mezarlıklara defin ruhsatı yine bu belediyeler tarafından verilmekte ve belediyeler tarafından denetlenmektedir. Kaldı ki bu mezarlıklar şehrin ve tarihi dokunun vazgeçilmez parçasıdır. Mezarlıkların yok edilmeye terk edilmesi tarihimiz açısından da ciddi bir kayıptır.
Tarihi eserler sadece bulunduğu ülkenin değil, tüm insanlığın malıdır. Zamanın tahribine bırakılmış mezarlıklarin ve kiliselerin Türkiye gibi dünyanın ilk 20 büyük ekonomisi arasında yer alan bir devlete yakışmayacağı açıktır. Mezarlıkların korunmaması ve tahrip edilmesine göz yumulması ise tam anlamıyla insan haklarına aykırı tutum ve ciddi bir hak ihlalidir. Bu hak ihlali, sadece gayrimüslimlerin degil, tüm insanlığın vicdanini yaralayacak, insan haysiyetini zedeleyecektir.
Sonuç olarak, Türkiye Cumhuriyeti hükümeti Sümela Manastırı ve Ahtamar kilisesi ile başlattığı tarihe sahip çıkma ve tarihi koruma işini sürdürmelidir. Tarihe sahip çıkmak artık bütün dünyada bir uygarlık ölçüsüdür. Diğer yandan Belediyelerimiz de, başta Tokat belediyesi olmak üzere, belediye sınırları içinde yer alan mezarlıkları koruma altına almalı, bakıp gözetmelidir. Mezarlıkların define ya da tarihi eser aramak ve benzeri gerekçelerle kazılıp tahrip edilmesi muhakkak engellenmeli, mezarlılar uygun şekilde korunmalıdır. Böylece hem vicdanları yaralayan bir hak ihlali önlenmiş olacak, hem de şehrin tarihi dokusu korunacaktır.
(1) Taraf Gazetesi- Araf’tan- Amberin Zaman 11.07.2008/ http://www.taraf.com.tr/Yazar.asp?id=11
(2) 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun 14. Maddesinde Mezarlık hizmetlerinin belediyenin görevleri arasında olduğunu belirtmektedir.
(3) 3998 Sayılı Mezarlıkların Korunması Hakkında Kanun’un 2. Maddesinde “Mezarlıklar ve Şehitlikler ile mezarlar bozulamaz, tahrip edilemez ve kirletilemez” denmektedir. Aynı kanunun 3. Maddesine göre: “Belediyeler ile köy muhtarlıkları, mezarlıkların etrafını duvarla çevirmek, ağaçlandırıp çiçeklendirmek ve gerekli her türlü bakım ve onarımı yaparak korumak zorundadırlar.”
Ortak Metin
Nadya Uygun,
Aret Çiçekeker
Ari Demircioglu
Mardik Merdinoglu
Sevan Ataoglu
Ragip Zarakolu
Ayda Erbal
Ohannis Conkar
Tamar Citak
Garabet Orunoz
Rustem Ayral
Nurhan Uygun
Tayfun Cansever
Haluk Sunat
Semra Sunat
Omer Cardak
Nazaret Davityan
Raffi A.Hermonn
Vagarsag Simkesyan
Bedros Conkar
Simon Manoyan
Armaveni Miroglu
Mircan Miroglu
Hermine Uygun
Herman Karayan
Harut Kurumlu
Karolin Mamigonyan
Hagop Mamigonyan
Yorumlar kapatıldı.