Mihail Vasiliadis 04.12.2006
Geçen haftaki yazımızda Papa’nın Türkiye’ye, Katoliklerin ruhani lideri sıfatıyla Ortodoksların liderini, yani İkumenik Patrik Bartholomeos’u görmeğe geldiğini yazmıştım. Birkaç gün sonra duayen tarihçimiz Halil İnalcık hocamız da aynı şeyi tekrarladı. Peki, dünya Hıristiyanlarının bu iki lideri neleri konuşuyor? Onları birleştirenler ve ayıranlar nelerdir? İki büyük kilise arasında geçmişte neler oldu? Onlara bir göz atalım…
1054 yılında, Papa Leon ile İkumenik Patrik Mihail Kirularios arasında l‰netleşmeler oldu. İki kilise birbirini aforoz etti, böylece büyük itizal (bölünme) ortaya çıktı. Aslında bu bölünme uzun zamandan beri bekleniyordu. Papa, doğudaki diğer dört Patrikhane üzerinde yetki sahibi olduğu iddiasındaydı. Oysa Konstantinopolis, İskenderiye, Antakya ve Kudüs Patrikhaneleri Romanın üstünlüğünü bir ‘primus inter pares’ yani ‘eşitler arasında birinci’ statüsünde bir şeref payesinin ötesinde görmeyi şiddetle reddetmekteydi.
Hıristiyanlığın daha ilk yıllarında üç Episkoposa ayrıcalık tanınarak onlara Patriklik p‰yesi verildi. Bunlar Roma, İskenderiye ve Antakya Episkoposlarıydı. 451 yılında gerçekleşen Halkidon (Kadıköy) Konsiliyle bunlara Konstantinopolis ve Kudüs Episkoposları katıldı; Patriklerin sayısı beşe çıktı. Patrikler diğer Episkoposlardan üstün kabul edilirken, Roma Episkoposu, Havarilerden Aziz Petros’un halefi olarak, eşitler arasında birinci olarak kabul edildi; bunda Roma’nın İmparatorluğun başkenti olmasının etkisi de vardı. İmparator Büyük Konstantin’in, 330 yılında, başkenti Roma’dan Yeni Roma’ya, yani Konstantinopolis’e taşımasından sonra bile bu değişmedi.
İmparatorluğun bölünmesi Kiliseler arsındaki çatışmayı da körükledi. 395 yılında ölen Theodosiyos, Büyük Roma İmparatorluğunun son İmparatoru oldu. Ölümünden sonra ülke Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı ve 5. yüzyılın sonuna kadar Batı Roma barbar kavimler tarafından parça parça yok edildi. Roma Doğuyu Got’lara karşı yardıma gelmemekle suçladı. Bundan dolayıdır ki, yaklaşık bin yıl sonra Konstantinopolis Osmanlılar tarafından kuşatıldığında, o da yardıma koşmadı. İmparatorluğun bu iki parçası arasında oluşan ve gelişen husumet Kiliseler arasına da sıçradı.
İki taraf arasında başka farklar da baş gösterdi. Batıda L‰tince Doğuda Yunanca hakimdi. Bölünmeden sonra her iki dili bilenler azaldı. Tarafların arasındaki ilişki gevşedi, birbirileriyle anlaşmaları zorlaştı, hatta imk‰nsız duruma geldi. Dil ayrılığını kültür ayrılığı izledi. (Bunları yazarken aklıma Kıbrıs geliyor nedense). Coğrafi olarak bölünen taraflar dinsel sorunlara da değişik çözümler getirdi, ibadet şekillerinde ayrıcalıklar doğdu.İşte bütün bunlar 1054teki karşılıklı l‰netlenmeyle sonuçlandı.
1054 yılındaki l‰netleri kaldırmak, yaklaşık 1000 yıl sonra, Patrik Athenagoras ile Papa 6. Paul’e nasip oldu. Doğu Hıristiyanlığının ruhani lideriyle Batı Hıristiyanlarının başı 1963 yılı Noel’inin arifesinde Kudüs’te buluşur. 7 Aralık 1965 günüyse, karşılıklı l‰netleri kaldıran belgeye imzalar atılır. 25 Temmuz 1967de Türkiye’ye ilk Papa ziyareti gerçekleşir. Patrik Athenagoras Papa 6. Paul’u Fener İkumenik Patrikhanesinde karşılar ve iki Hıristiyan lider birlikte Patrikhanenin kilisesine girerek ortak ‰yin idare ederler. Aynı yılın Ekim ayında Athenagoras Vatikan’a giderek iade-i ziyarette bulunur. Görkemli bir ‰yin yapılır ve bu ‰yinde iki tarafın mutabık olmadığı kesimler atlanır. 21 Mart 1971de çok önemli bir adım atılır. Patrik Athenagoras Katolik kiliselerinde gerçekleşecek düğün, vaptis gibi ‰yinlerin geçerli sayılacağını açıklar. Buna karşılık 15 Temmuz 1972de, Fransız ve Belçikalı Katolik turistler Fener’de, dönemin Patriği Dimitriyos’un elinden ‘komüniyon’ alır. Bu Hz. İsa’nın insanlığın kurtuluşu için akıttığı kanının simgesidir ve Hıristiyan inancının şartlarından biridir. Olay atılan en ileri adım olarak nitelenir. 29 Kasım 1979da Papa II Jean Paul İstanbul’a gelir. Patrik Dimitriyos onu havaalanında karşılar, beraberce Patrikhaneye giderler ve birçok duayı birlikte okurlar. 6 Aralık 1987de Patrik Dimitriyos Vatikan’ı ziyaret eder ve ortak ‰yin yapılır. 1990 yılında İsviçre’de, Ortodoks ve Katolik Kiliselerinden gelen heyetler arasında bir anlaşma imzalanır ve bununla İskenderiye ve Antakya Patrikhanelerini ilgilendiren bazı sorunlar halledilir. 1991 yılında Avustralya’da ortak ‰yin gerçekleşir…
2 Kasım 1991de bugünkü Patrik Bartholomeos Dünya Ortodokslarının lideri olarak makama oturur ve konuşmasında iki selefinin açtığı yolu izleyeceğini, Katolik Kilisesiyle diyaloga devam edeceğini vurgular.
Gerisini bugünlerde televizyonlarımızda hep beraber izliyoruz…
Yorumlar kapatıldı.