Fikret Ertan
Gürcistan, hasmı Rusya’ya olan doğalgaz bağımlılığından hiç hoşnut değil; Rusya’nın dostu olan Ermenistan da…
Nitekim, bu yüzden her iki ülke de kendilerine alternatif doğalgaz kaynakları bulmak için uğraşıp duruyorlar. Gürcistan, bu çerçevede Azerbaycan, Türkmenistan ve İran ile görüşüyor. Ermenistan ise son birkaç yıldır halen yapımı süren İran-Ermenistan doğalgaz hattının kendisini Rusya’ya bağımlılıktan kurtaracağına inanıyordu.
Ermenistan ile NIGC adlı İran milli gaz şirketi arasında 2004 yılında imzalanan anlaşmayla yapımına başlanan bu hat, İran’ın Tebriz şehri yakınlarından başlayıp İran-Ermenistan sınırında sona erecek ve buradan da Ermenistan’ın kendi doğalgaz hattına bağlanacak. 160 kilometrelik bu hattın Kaçaran’dan Megri’ye olan ilk 40 kilometrelik kısmının önümüzdeki ay bitirilmesi beklenirken, Ermenistan’ın Ararat bölgesine ulaşacak ikinci kısmın ise önümüzdeki yıl bitirilip buradaki mevcut ArmRosGazprom (ARG) hattına bağlanması planlanıyor. ARG hattı, adından da anlaşılacağı üzere ortak bir doğalgaz hattı. Bu ay başlarına kadar Ermenistan bu hattın yüzde 45’ine, Rus doğalgaz devi Gazprom şirketi yine yüzde 45’ine, İTERA adlı hissedarları meçhul aracı şirket de yüzde 10’una sahipti. Ne var ki, Ermenistan ile Gazprom arasında bu ay başlarında varılan anlaşmayla bu hisse dağılımı değişmiş bulunuyor.
Ermenistan, Devlet Başkanı Koçaryan’ın bu ay başlarında Moskova’ya yaptığı çalışma ziyareti sırasında varılan anlaşmaya göre ARG şirketindeki hissesini yüzde 45’ten yüzde 58’e yükseltmiş bulunuyor. Bu yükseltme de ARG’nin 119 milyon dolar civarında yeni hisse çıkarması ve bu yeni hisselerin Gazprom tarafından alınmasıyla gerçekleşmiş oluyor. Bu 119 milyon dolarlık yeni hisseyle Gazprom, İran-Ermenistan doğalgaz hattı ile Ermenistan’a ait Hırazdan elektrik santralının 5. ünitesinin kontrolünü fiilen ele geçirmiş bulunuyor.
Esasen bu son gelişmenin geçmişi, bu yılın nisan ayında Ermenistan ile Gazprom arasında varılan anlaşmaya dayanıyor. Bu anlaşmayla Gazprom, Rusya’nın dostu Ermenistan’a sattığı doğalgazın fiyatını tercihli fiyat olan 54 dolar/bin metreküpten, yine tercihli sayılabilecek 110 dolar/bin metreküpe yükseltmiş, bu yeni 110 dolarlık fiyatın 1 Ocak 2009 tarihine kadar geçerli olacağını kabul etmişti. Bu, şüphesiz doğalgazda Rusya’ya tamamen bağımlı olan Ermenistan için uygun bir fiyattı.
Ne var ki, Rusya’nın bu jesti karşılıksız da değildi. Rusya bu jeste karşılık Ermenistan’dan İran hattı ve Hırazdan santralının 5. ünitesi konusunda birtakım tavizler talep ediyor, bunların kabulü için baskı da yapıyor, özellikle de İran hattına döşenecek boruların çapının İran ile yapılan anlaşmada yer alan 1.420 milimetre yerine, 700 milimetre olmasında ısrar ediyordu. Bu ısrarın sebebi de aşikâr. Rusya, küçük çaplı boru hattıyla geçecek doğalgaz hacmini sınırlı tutarak İran doğalgazının Ermenistan üzerinden başta Gürcistan olmak üzere Ukrayna ve Karadeniz üzerinden Avrupa’ya sevkini önlemeye çalışıyordu. Son anlaşma ve haberlerden Rusya’nın bunu başardığı ve İran-Ermenistan hattının sonraki yıllarda başka ülkelere doğalgaz sevkinde kullanılmasını önlediği anlaşılıyor.
Ermenistan Başbakanı Markaryan son anlaşmayı savunuyor ve Gazprom’un zaten Ermenistan’daki doğalgaz şebekesini kontrol etmesinden dolayı İran-Ermenistan hattının ayrı bir mülkiyete sahip olmasının mantık dışı olacağını söylüyor, bu suretle anlaşmayı haklı kılmaya çalışıyor.
Ayrıntılarını anlattığım bu son anlaşma şüphesiz Rusya açısından jeopolitik bir başarı olurken (ki bu anlaşmayla Rusya, İran-Ermenistan hattının gelecekteki potansiyel gelişmesini şimdiden sınırlamış oluyor) Ermenistan açısından ise Gazprom’a, dolayısıyla Rusya’ya teslim anlamına geliyor. Rusya’nın, doğalgazı kullanarak kaydettiği burnumuzun dibindeki son jeopolitik başarısı işte böyle…
Yorumlar kapatıldı.