Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldıktan sonra Orhan Pamuk ve Ödül konusunda ne düşündüğümü özellikle yazmadım; -şu övgü ve yergi histerisi sone ersin de ondan sonra diye!- Övenler ve yerenler de, sanki daha önceden hazırlanmış gibiler ve aşağı yukarı kimlerin ne söyleyeceğini önceden kestirmek de mümkündü elbet.
Ama şu var ve bence son derece önemli: Kamuoyu ve medya önünde göklere çıkaranlar da yerin dibine batıranlar da, ne hikmetse, ne düşündükleri kestirilebildiği halde, Orhan Pamuk hakkında lehte veya aleyhte tek satır yazmamış olanlar! Ben ne Yıldırım Türker’in Pamuk’u edebi yanıyla öven bir yazısına rastladım ne de Alev Alatlı’nın Pamuk’u eleştiren bir yazısına!.. İyi ki Pamuk, Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldı da biz onların bu konudaki düşüncelerini öğrenmek bahtiyarlığına eriştik…
Bakınız, son on beş yıldan beri Orhan Pamuk’la ilgili en az 20 yazı yazdım; onu en ağır biçimde eleştirenlerden biri de benim. Onun Oryantalist bir yazar olduğunu, kendisini, Edward Said’in deyişiyle, bir ‘sömürge entelektüeli’ gibi konumlandırdığını; Osmanlı ve İslam geleneklerini bir ‘decorum’ olarak kullandığını, dolayısıyla da Doğu/Batı sorunsalını romancılıklarının temelkoyucu meselesi olarak ele alan Ahmet Hamdi Tanpınar ve Oğuz Atay’la kıyaslandığında, ‘meselesi olmayan’ bir yazar olduğunu; Türk insanını adam yerine koymadığını, ‘Beni bir Batılı gözlemci anladığı zaman memnun olurum.’ diye yazdığını, defalarca, yazdım ve söyledim. ‘Şiirim Gibi Yaşadım’da, şayet Nobel Ödülü’nü alırsa, ‘Otuz bin Kürt ve bir milyon Ermeni öldürdük!’ sözünün, Nobel’i değersizleştireceği kanısında olduğumu da açıkladım. Bunlar, benim gerek okurlarım gerekse beni tanıyanlar tarafından bilinen şeyler!
Dahası, Nobel Ödülü’nde, lobicilik faaliyetinin de göz ardı edilmeyecek ölçüde ağırlık taşıdığı da ortadadır. Bu sadece Pamuk için değil, Nobel Ödülü alan birçok yazar için geçerli. Pamuk olayında da, özellikle onun ‘literary agent’i olan Andrew Wyley’in çalışmalarının da payı vardır elbet. Yine daha önce de yazdım, hatırlayanlar olabilir: Pamuk’un ‘literary agent’i Wyley’i, o çevreleri tanıyan bir Amerikalı dostuma sorduğumda (ki bu, bundan beş yıl önce oluyor!), Wyley için yaptığı değerlendirme şu olmuştu: ‘He is a killer!..’ Bu, Amerikan slang’ında ‘uçan kaçan onun elinden kurtulmaz!’ anlamına geliyor: Wyley’in, özellikle son on yıldır Orhan Pamuk’un Amerika’daki promosyonu için elinden geldiğini yaptığını da yakından biliyorum…
Sözü şuraya getirmek istiyorum: Kamuoyu ve elbette anlışanlı Türk medyası Pamuk’a Nobel Ödülü’nün ya edebi değeri ya da siyasi duruşu nedeniyle verildiği konusunda ikiye ayrılmış bulunuyor. Bir meseleye bu kadar basit ve affınıza mağruren söyleyeyim, bu kadar cahilce bakmaya bundan daha iyi bir örnek bulunamaz.
Pamuk’un Nobel Ödülü’nü almasında sadece bu iki etken ya da bunlardan biri belirleyici değildir; -olamaz da!.. Orhan Pamuk’un gerek AB konusunda gerekse Ermeni meselesindeki siyasi duruşu, onun öteden beri ve artık gizlemeye gerek görmediği ‘Oryantalist’ dünya görüşünün bir içermesidir; dolayısıyla, ‘otuz bin Kürt ve bir milyon Ermeni öldürdük!’ sözünü, onun Oryantalist dünya görüşünden bağımsız bir tavır-alış olarak değerlendirmek budalalıktır: O, dünya görüşü gereği, Avrupa ondan neyi duymak istiyorsa onu söylemektedir;- o kadar!
Demek o ki, Pamuk’un Nobel’i alışında, sadece edebi değeri ya da siyasi demeçleri değil, onun Oryantalizminin, onun ‘Literary Agent’inin yıllardır Pamuk’u öne çıkarmak için yaptığı çalışmaların (dergilere kapak olması, hakkında yazılar yayımlanması vs.vs.), ve elbette onun çevirmenlerinin de ağırlığı vardır.
Ama elbette sonuca bakmamız gerekiyor: Bu etmenlerin birbirlerini nasıl belirlediklerini, kısaca Nobel Edebiyat Jürisi’nin kamuoyuna açıklanan ödül gerekçesinin, Jüri’nin gerçek niyetini birebir temsil edip etmediğini bilemediğimiz sürece, ‘bu ödül siyasi nedenlerle verilmiştir’, ‘yok hayır edebi değeri dolayısıyla verilmiştir’, türünden tartışmaların hiçbir kıymet-i harbiyesi yoktur. Atı alan Üsküdar’ı çoktan geçmiştir çünkü!
Yorumlar kapatıldı.