Son aylarda yazarlara ve gazetecilere açılan düşünce suçu davalarıyla dünya basınında eleştirilere hedef olan Türkiye’nin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) düşünce özgürlüğünden en çok hüküm giyen Avrupa ülkesi olduğu ortaya çıktı.
AİHM’de Türkiye aleyhine verilen ifade özgürlüğü ihlali kararlarında son yıllardaki artış dikkat çekiyor. Strasbourg Mahkemesi’nin, 2006’da ifade özgürlüğüne ilişkin verdiği 29 mahkumiyet kararının 22’si Türkiye’den gelen şikayetlerden oluşuyor.
Türkiye’nin 2006 yılında ifade özgürlüğü ihlallerinden ve buna bağlı adil yargılanma hakkı davalarından dolayı ödediği tazminat miktarının 100 bin Euro’yu aştığı belirtildi. 2005 yılında ise AİHM’nin önüne gelen 66 ifade özgürlüğü şikayetinden 55’i Türkiye’ye ait. Türkiye, sadece geçen yıl 38 kez düşünce özgürlüğünü koruyan 10. maddeden mahkum olarak, vatandaşlarını düşünce suçundan en çok mahkum eden ülke oldu. Türkiye, 8 Temmuz 1999’da AİHM tarafından bir gün içinde 11 ayrı ifade özgürlüğü davasında mahkum edilmişti. Bu davaların büyük çoğunluğu, Olağanüstü Hal (OHAL) Yasası, eski Terörle Mücadele Kanunu (TMK), Atatürk’ü Koruma Kanunu ve 2003’te kapatılan DGM’lerin kararlarından kaynaklanıyor. 2005’te sadece TMK’dan dolayı AİHM’ye ödenen tazminat 325 bin YTL. Ancak, AB reformlarında geri adım attığı gerekçesiyle AK Parti hükümetinin yoğun eleştiriler almasına neden olan yeni TMK’nın ve Türk Ceza Kanunu’ndaki (TCK) 301. maddenin AİHM’de yeniden bir dava yığılmasına neden olması bekleniyor. Medya Özgürlüğü ve Bağımsız Gazetecilik İzleme ve Haber Ağı BİA’nın temmuz ayında yayınladığı medya gözlem raporuna göre şu anda 67 yazar ve gazeteci 56 ayrı davada düşünce suçundan yargılanıyor. Davaların büyük çoğunluğu ‘Türklüğü ve devlet kurumlarını aşağılamayı’ yasaklayan 301/159. maddeden ve 288. maddeden (yargıyı etkilemeye teşebbüs) açıldı. Yazar Orhan Pamuk, gazeteci Hrant Dink ve Elif Şafak aleyhine 301. maddeden açılan davalar uluslararası basında büyük yankı uyandırmıştı. AİHM’nin TCK ve yeni TMK’daki tartışmalı maddeleri nasıl yorumlayacağı henüz bilinmiyor. Ancak, Strasbourg Mahkemesi, kamu düzeni açısından maddi zarar oluşturacak şekilde şiddeti teşvik etmediği sürece kamu otoritelerine yönelik ‘saldırgan, sarsıcı ve rahatsız edici’ fikirleri de ifade özgürlüğü çerçevesinde değerlendiriyor.
AB, TCK’da yapılan değişikliklerden bu yana 301. maddenin değiştirilmesini istiyor. İlerleme Raporu taslağında, 301’in yanı sıra 216, 277, 285, 288, 305 ve 318. maddelerin de ya değiştirilmesi ya da iptali talep ediliyor. Avrupa Komisyonu’nun genişlemeden sorumlu üyesi Olli Rehn de Dink kararının ardından TCK’da muğlak ifadeler içeren 301 gibi maddelerin çıkarılmasını istemişti. ‘Türklüğe hakaret’ suçundan aldığı 6 aylık hapis cezası onaylanan Dink ise AİHM’ye gitmeye hazırlanıyor.
31.07.2006
Emre Demir
Strasbourg
Yorumlar kapatıldı.