Fikret Ertan
Yakın zamanlarda yaşamadığımız kış şartları Türkiye’yi zorluyor. Şükür ki, bu zor şartlar sırasında bir de enerji sıkıntısı yaşamıyoruz.
Bizim elektriğimiz, doğalgazımız var; ama bazı komşularımız aynı durumda değil; onlarda doğalgaz kesik, elektriklerde problem var.
Gürcistan işte bu komşularımızdan birisi; Rusya’dan gelen doğalgaz hatlarında ve elektrik nakil hattında geçen pazar günü meydana gelen patlamalar sonucu Gürcistan bugün yakıtsız ve elektriksiz olarak zor günler yaşarken Türkiye’den, İran’dan, Azerbaycan’dan yakıt ve elektrik temin edebilmek için didiniyor.
Gürcistan kadar olmasa da komşu Ermenistan da aynı sıkıntılarla karşı karşıya bugünlerde. Rus doğalgazını Gürcistan üzerinden aldığı için bu ülkede de doğalgaz krizi yaşanıyor.
Ermenistan aynen Gürcistan gibi Rus doğalgazına tamamen bağımlı olduğu ve bugün yaşanan problemleri önceden tahmin ettiği için doğalgazda Rus Gazprom tekelinden kurtulmak istiyor ve bunun için çareler arıyor. Bu arayışı bu ülkeyi bizim de doğalgaz aldığımız komşusu İran ile doğalgazda yakın bir ilişki içine sokmuş bulunuyor.
Ermenistan’ın İran ile bu doğalgaz ilişkisi bu yılın sonbahar aylarına doğru bitmesi beklenen yeni bir doğalgaz hattı ile fiilen hayata geçmiş olacak. Ermenistan hükümeti ile NIGC adlı İran Milli Gaz Şirketi arasında 2 yıl kadar önce imzalanan anlaşmayla çalışmasına başlanılan bu yeni hat İran’ın Tebriz şehri yakınlarında başlayıp İran-Ermenistan sınırlarında sona eriyor. Bu hattın maliyeti 220 milyon dolar kadar. Bugün programlanan süreden önce bitmesi beklenen 160 kilometrelik bu hat 2006 sonbaharında işletmeye alınacak ve 2007 ortalarına doğru tam kapasite ile çalışmaya başlayacak ve böylece Ermenistan, İran hattıyla Rus doğalgazına tamamen bağımlı olmaktan kurtulup Rusya-Gazprom karşısında eline iyi bir pazarlık kozu ya da kartı geçirmiş olacak.
İran hattı faaliyete geçtiği tarihten itibaren Ermenistan’a ilk dört yıl için yılda 1,1 milyar metreküp doğalgaz sağlayacak, ki bu miktarın daha sonraki yıllarda karşılıklı mutabakatla iki kat artırılması da mümkün olabilecek. Diğer yandan, Rusya-Gazprom’ın Ermenistan’a geçen yıl bin metreküpü 54-56 dolar arasından 1,7 milyar metreküp doğalgaz satmış olduğunu dikkate aldığımızda İran’dan gelecek yeni doğalgazın miktar itibarıyla Rus doğalgaz miktarına oldukça yakın olduğunu ve bunun dediğimiz gibi Ermenistan’da Rusya-Gazprom karşısında önemli bir pazarlık gücü sağlayacağını şimdiden kolaylıkla söyleyebiliriz.
Ermenistan İran’dan alacağı bu oldukça yüksek doğalgaz miktarının bedelini İran’a satacağı elektrik enerjisi ile karşılayacak. Yapılan anlaşmaya göre, elektrik ile doğalgaz arasında 3/1 oranında bir nispet olacak. Mesela buna göre, yılda 6 milyar kw/saatlik elektrik enerjisi karşılığında 2 milyar metreküp doğalgaz verilecek.
Ermenistan, İran’a elektriği Ermenistan’ın Hırazdan elektrik santralının beşinci ünitesinden verecek, ki bu beşinci ünite halen 160 milyon dolar İran kredisi ile yine İran devlet elektrik şirketi tarafından inşa ediliyor.
Ermenistan ile İran arasındaki doğalgaz ve elektrik ilişkisi rakamlarla aşağı yukarı bu şekilde gelişiyor. Özellikle iki ülke arasındaki yeni doğalgaz hattının bölge dengelerini şu veya bu şekilde etkileyebilecek önemde olduğunu bugünden bilmekte fayda olduğunu söylemeden edemeyeceğim bu yazıyla; zira bu doğalgaz hattının ileride bugün Rus doğalgazına tamamen bağımlı olan ve bu yüzden problemler yaşayan Gürcistan’a uzatılması da mümkün. Nitekim bu konuda son bir-iki yıldır önemli görüşmeler de yapılıyordu. Gürcistan’ın bugün yaşadığı krizin bu görüşmeleri bugünden hızlandıracağı da hemen hemen kesin sayılır.
Daha önceleri de bu köşede temas ettiğim, bugün yaşanan son gelişmelerle bir kere daha dikkat çektiğim İran-Ermenistan hattı işte böylesine önemli bir jeopolitik gelişme…
Yorumlar kapatıldı.