Sabancı Üniversitesi’nde Prof. Berktay’ın öğrencisi Semi Ertan, Atatürk’ün hayatını kurtardığı iddia edilen Türk milliyetçisi Ermeni Keresteciyan’ı tez konusu yaptı.
Türk Milliyetçisi Ermeni Berç Türker-Keresteciyan’ın hayatı üniversitede tez konusu oldu. Tezde, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde tek parti döneminde 1935, 37 ve 43 yıllarında üç kez milletvekili seçilen Keresteciyan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan ulus devlete geçiş sürecinde Osmanlı Bankası ve Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nde milli mücadele adına sergilediği çabalar ayrıntılarıyla incelendi.
YENİ YORUM GEREK
Atatürk’e Samsun seferi öncesi “İngilizler geminize torpido atacak, kıyıdan gidin” diyerek hayatını kurtardığı iddia edilen ve Atatürk’ün bu bilgiden ötürü yıllar sonra Türker soyadı ile ödüllendirdiği Keresteciyan, uzun yıllar Osmanlı Bankası’nda genel müdürlük yaptı. Ayrıca Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin yani Kızılay’ın da kurucuları arasında yer alan Keresteciyan’ın Hatay’ın anavatana bağlanması konusunda yaptığı tarihi meclis konuşması, tutanaklara Ermeni asıllı birinin aynı zamanda bir Türk milliyetçisi olduğunun kanıtı olarak geçti. Prof. Halil Berktay’ın Sabancı Üniversitesi’nden öğrencisi Semi Ertan tarafından yazılan “Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Parlamentosunda Bir Ermeni: Berç Türker- Keresteciyan” adlı tez Boğaziçi Üniversitesi’ndeki konferansla tekrar gündeme gelen Ermeni meselesi tartışmalarını ‘Soykırım mıydı? Tehcir miydi?’ ekseninin dışına çıkardı. Çünkü Keresteciyan’ın hayatı Ermeni sorunu hakkında bilinenlerin yeniden yorumlanması gereğine işaret ediyor. Semi Ertan’ın tezine konu olan Berç Keresteciyan 1870 İstanbul doğumlu. Cumhuriyet Halk Fırkası’ndan tek parti döneminde 1935, 39, 43 yıllarında milletvekili seçilen Keresteciyan beş yaşındayken İstanbul Gümrüğü Şube Müdürü olan babası öldüğü için Maliye Tercüme Kalemi Müdürü olan amcası Bedros Keresteciyan tarafından yetiştirildi. Tezde amca figürü şöyle anlatıldı: “Osmanlı’da Müslüman Türk entelektüeller tarafından basılan ilk gazete olan Tercüman-i Ahval’de editör olarak da çalışan amcasının genç Osmanlı hareketiyle bir bağı olmalıydı. Bu gazetede Keresteciyan Agah Efendi, İbrahim Şinasi ve Namık Kemal gibi kişilerle birlikteydi.”
ROBERT KOLEJ’İ BİTİRDİ
Berç Keresteciyan önce Galatasaray Lisesi’ni daha sonra ise Robert Kolej’i bitirdi. Hayatının daha sonraki dönemi de şöyle: “İki yıl Maliye Bakanlığı’ndan çalıştıktan sonra Ermeni milliyetçilerinin Hamidiye alayları tarafından sert bir şekilde bastırılmaya başladığı 1890’larda Osmanlı Bankası’nda çalışmaya başladı. Ermeni milliyetçiliğinden çok kozmopolit bir Osmanlıcılık dünya görüşüne sahip olduğu söylenebilir.” 1911 yılında Hilal-i Ahmer’in üçüncü kez yeniden faaliyete girmesi görevini üstlenenlerden olan Keresteciyan, Cemiyetin Yüksek İdare Konseyi’nde yer aldı. Hilal-i Ahmer’deki tek Müslüman olmayan idare konseyi üyesi olan Keresteciyan’ın bu cemiyete katılımı Ertan’a göre siyasi tercihi konusunda da açıklayıcı. Ermeni tehciri olduğunda Osmanlı Bankası’nın üç yöneticisinden biri olan Keresteciyan, Hilal-i Ahmer Cemiyeti’ndeki görevini de sürdürdü. “Keresteciyan’ın, cemiyetin Birinci Dünya Savaşı’ndaki başarılarında payı büyük” diyen Ertan, yine de Keresteciyan’ın Ermeni tehcirine yaklaşımının, Osmanlı Bankası arşivleri kapalı olduğu için belirsiz kaldığına işaret ediyor.
ÖZHAN TEZEL
Ata’nın hayatını o mu kurtardı?
Keresteciyan’ın Mustafa Kemal’i Bandırma vapurunun İngilizler tarafından vurulabileceği konusunda uyardığı iddia ediliyor. İşte Ertan’ın tezindeki, tarihçi Cemal Kutay’a dayandırılan iddia: “Keresteciyan Mustafa Kemal’in avukatı Saddettin Ferit Bey’e, Bandırma gemisinin Karadeniz’e açılması halinde İngiliz torpidoları tarafından vurulacağını, bu hareket kaçınılmazsa en azından kıyıyı takip ederek gidilmesi gerektiğini söylüyor. Bunun üzerine Ferit bey, dönemin Hilal-i Ahmer Cemiyeti başkanı Hamit Bey’e Keresteciyan’ın güvenilir olup olmadığını soruyor. Ve olumlu yanıt alıyor. Bu bilgiyi duyan Mustafa Kemal, Keresteciyan’a teşekkürlerini iletiyor. 1934’te ise Atatürk ona gösterdiği hizmetlerden ötürü Türker soyadını veriyor. Aslında Mustafa Kemal’in Keresteciyan’a bu soyadını kendisine 1919 yılında söylediği bu özel bilgiden ötürü verdiği düşünülüyor.”
Meclis konuşmalarından seçmeler
Keresteciyan milletvekili seçildikten sonra sık sık kürsüye çıkıyor. Meclis konuşmalarında Ermeni milliyetçiliğini yabancı güçlerin bir oyunu olarak addeden Türker-Keresteciyan Hatay’daki Ermenilere güvenli bir gelecek için Türk idaresini öneriyor, Çanakkale’ye gösterişli bir kahramanlık anıtı dikilmesinin önemini vurguluyor. Üç dönem milletvekilliği yapan Keresteciyan’ın bazı konuşmaları şöyle: (31.7.1936)
Çanakkale’de şehit Mehmetçik için Türklüğün şanı ve şerefi ile mütenasip muazzam bir abidenin inşası elzemdir. İngilizler Çanakkale’de ölen askerleri için bir milyon İngiliz lirası saffettiler ve koca bir mezarlık yaptılar. Acaba biz kendi toprağımız üzerinde Türk şehitlerinin ruhunu ebediyen izaz etmek için muazzam bir abide yapmamalı mıyız? (Alkışlar) (27.5.1938)
Görüyorum ki Fransız Hükümeti aynı çarlık Rusya’sının yaptığı rezil siyaseti tutarak yine böyle birkaç Ermeni’yi para kuvvetiyle kandırarak Hatay’da bulunan Ermenileri iğfal etmek istiyorlar. Onlara hitap ediyorum ve diyorum ki bu iğfale siz de kapılmayınız, sarılınız Hatay Türklerine, sarılınız ve bunu bilmiş olunuz ki yarın eğer kahraman Türk ordusu gelip (Gelecek sesleri şiddetli alkışlar) sizi kurtarır ve emniyet tesis ederse ona da sarılınız.
Yorumlar kapatıldı.