Taha Akyol
TÜRKLER bin yıl önce Anadolu’ya geldi, onlar gelmeden önce Anadolu’da özellikle Doğu (ve Güneydoğu) Anadolu’da kimler vardı?
Etnik milliyetçi iddialar yanıltıcıdır, tarihe bakmak lazımdır.
Bu konuda en iyi bilimsel eserlerden biri, tarihçi Walter E. Kaegi’nin “Bizantium and the Early Islamic Conquests” (Bizans ve Erken İslam Fetihleri) adlı kitabıdır. (Cambridge Univ. Press 1995)
Anadolu’ya ilk giren Müslümanlar, Araplardır. 7. yüzyılda henüz Türkler de Kürtler de önemli bir yoğunluğa sahip değildir.
Müslümanların “Cezire” dediği Yukarı Mezopotamya, bir Bizans eyaletidir (Osrhoene) ve Rakka, Urfa, Monokarton, Amida (Diyarbakır), Dara, Mardin ve Turabidin’i içine almaktadır. (Sf. 147-148)
İslam öncesinde Bizans ve İran imparatorlukları arasındaki hâkimiyet savaşları sebebiyle büyük bir öneme sahiptir. (Sf. 149)
* * *
DOĞU Anadolu (Güneydoğu dahil) esasen Ermeniler ve ikinci derece Hıristiyan Araplar ve Rumlardan oluşuyor. Bizans, doğu sınırlarını korumak için ordusunun askerlerini bunlardan devşiriyor. (Sf. 150)
Prof. Kaegi, Kuzey Suriye (Halep) ve bugünkü Türkiye’nin Güneydoğu Bölgesi’nden Malatya’ya kadar Bizans’ın Ermeni vilayetlerini anlatıyor, haritasını resmediyor. (Sf.240-241)
Diyarbakır henüz “Diyar-ı Bekir” olmamıştır, Roma ve Bizans’ın “Amida”sıdır ve Mozopotamya seferlerine çıkan İmparator Heraklius, Amida’da kışlamaktadır. (Sf. 75) Amida’nın ağırlık nüfusu Ermenidir. (Sf.148)
Claude Cahen, “Diyar-ı Bekir” adının bölgeye ilk yerleşen Arap “Bekir bin Vail” aşiretinden geldiğini belirtiyor. (The Encyclopaedia of Islam, Vol II, sf. 344)
Anadolu’ya yönelik olarak, 640 yılında ilk stratejik akını yapan Iyad bin Ganem komutasındaki Emevi İslam ordusu, Bitlis, Harput ve Kemah’a kadar sokulabiliyor. (Sf. 184-192)
İkinci stratejik fetih hareketi 641, üçüncüsü ise 650 yılında başlıyor. (Sf. 196)
Bizans’la yerli Hıristiyanlar, özellikle Ermeniler arasında mezhep ve kültür çatışması vardır, Bizans hem askeri ve idari olarak zaten gerilemektedir, hem çok baskı yaptığı Ermenilerden yeterince destek bulamamaktadır. (Sf. 199-2005, 260)
Bizans’ın Ermenileri eritmek için Anadolu içlerine ‘tehcir’ ettiğini biliyoruz.
Fethedilen Doğu Anadolu’nun belli yerlerinde ilk etnik değişme, 7. yüzyıldaki bu Araplaşma hadisesidir. (Sf. 269 vd.)
* * *
İZLEYEN yüzyıllarda Doğu Anadolu’ya Kürt ve Türk yerleşmeleri gelişti. Selçuklu-Türk fetihleri Bizans’ı çökerterek Doğu Anadolu’yu açtıkça, Kürtler de dindaş olarak Doğu Anadolu’ya yayıldı. Bu kapsamlı Türk ve Kürt nüfus hareketleri 13. ve 15. yüzyıllarda iki büyük dalga daha yaşadı.
Bu konuda Prof. Osman Turan’ın “Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi” adlı kitabını geçen pazartesi tanıtmıştım. (www.otuken.com.tr)
Aynı konuda Claude Cahen’in “Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler” adlı mükemmel bir kitabı da çok iyi bir kaynaktır.(www.tarihvakfi.org.tr)
Geçen pazartesi yazımda, Erzincan’da kurulmuş Mengücek Oğulları’nın “Türkleşmiş Kürt” olduğunu yazmıştım; başka bir Türkleşmiş Kürt hanedanıyla karıştırmışım.
Mengücek Oğulları hakkında ilmi eser yazmış değerli tarihçi Necdet Sakaoğlu’nun uyarısıyla düzeltiyorum, Mengücekler Türk beyliği idi. Bu kitabı da okuyunca sizlere tanıtacağım.
Yorumlar kapatıldı.