M. NASIR KAYA – DİHA
Kars’taki tarihi Ani Harabeleri her gün biraz daha yok olmaya yüz tutarken, Ermenistan, harabenin bir benzerini, sınırda görülecek şekilde kendi topraklarında inşa etmeye başladı.
Kars il merkezine 48 kilometre uzaklıkta, Türkiye-Ermenistan sınırında bulunan tarihi Ani Harabeleri, gereken ilgi gösterilmediği için aşınmaya yüz tutmuş. Birçok yapıda yıkılmalar meydana gelirken, bir çoğu da toprak altında kalmış. Merkezdeki Aziz Pirkitch Kilisesi, Abughamrent Gregor Kilisesi kısmen yıkılmış, Kemserekan Kilisesi’nin ise tek duvarı ayakta. Arak Eltos Kilisesi’nin de yarısı yıkılmış durumda. Marko Polo’nun da üzerinden geçtiği belirtilen Aras Nehri üzerindeki köprünün ise sadece ayakları duruyor. Aşınmalardan dolayı yer yer tanınmaz hale gelen Ani Harabeleri ayrıca, geçen yıla kadar yasak bölge ilan edilmişti. Harabeleri ziyaret etmek isteyenler önce Kars Emniyet Müdürlüğü’nden izin belgesi almak zorundaydı.
İzin belgesini jandarmaya teslim eden ziyaretçiler, askerlerin refakati altında harabeleri gezebiliyordu. Burada kamera ve fotoğraf makinesi bulundurmak da yasaktı. Son bir yıldır harabeleri gezmek ve fotoğraf çekmek serbest hale geldi.
İlginç tespitler..
‘Binbir Kiliseli Kent’ olarak da bilinen Ani Harabeleri’ne gitmek isteyenler ilk önce Subatan Köyü girişinde 1915 yılında Ermeniler tarafından öldürüldüğü iddia edilen köylüler için dikilen anıtla karşılaşıyor. Ziyaretçiler daha sonra da büyük bir kısmı tahrip olan ve toprak altında kalan harabelere geçiş yapıyor. Burada Kültür Müdürlüğü tarafından görevlendirilen memur ise, yaşanan tahribatı ziyaretçilere ilginç tespitleriyle anlatıyor. Görevli memur, her gelen ziyaretçiye tarihi Ermeni kenti Ani’nin yıldırım düşmesi, deprem ve Ermenistan bölgesinden gelen ağır iş makinelerinin seslerinden dolayı yıprandığını ve çökmelerin bu nedenle meydana geldiğini anlatıyor.
2 bin 500 metre uzunluğunda, 8 metre yüksekliğindeki surlarla çevrili olan ve 6 giriş kapısı bulunan Ani Harabeleri’nin orta kapısının üst sağ tarafında aslan, sol tarafındaysa yılan kabartması bulunuyor. Kapılarıysa Kars Kapısı, Saray Kapısı, Eğri Bucak Kapısı, Acem Agili Kapısı, Mıgmıg Deresi Kapısı olarak adlandırılıyor. Kentin çevresinde bulunan mağaralar Hasankeyf’te bulanan mağaraları andırıyor. Bazı kiliseler Selçuklular döneminde kervansaray yapılmış. Meryem Ana Katedrali ise yine Selçuklular döneminde camiye çevrilmiş.
Ani’nin tarihi
Bir çok uygarlığa ev sahipliği yapan Ani’nin tarihi İsa’dan önce 5 bin yıllarına dayanıyor. Arkeologların yaptığı kazılarda kentin başlangıcının bronz ve demir çağına kadar gittiği anlaşılıyor. İsa’dan sonra 5 yy. dan itibaren Ani’de Ermeni asıllı olan Kamsarakanlar yaşamaya başlar.
İsa’dan sonra 7 yy’da Araplar, Ermenistan’ı ve kenti işgal eder. 9. yy’dan sonra kent yine Ermenistan’ın himayesine geçer. 1042 yılında Bizanslılar, 1064 yılında Selçuklu Türkleri kenti ele geçirir. 1072 yılında Şeddatlara kent satılır. Şeddatların Kürt oldukları belirtiliyor. Kent, 1200 yılına kadar Şeddatların elinde kalır. 14. yy’da ticaret yolları değişince kentin cazibesi gittikçe azalır.
1330 yılında Karakoyunlar Ani’yi alır. 1441 yılında Ermeni Patriği merkezini buradan alır ve Erivan’a götürür. Son olarak 1579 yılında Osmanlılar Ani’yi denetimleri altına alır. Tarihçi Mehrdad R. Izady’nın Kürtlerle ilgili kitabından Kürt aşireti olan Bagratilerin de Ani’de yaşadıkları ve kent mimarisine büyük katkı yaptıkları belirtiliyor. Aynı zamanda ipek yolunun geçmesi nedeniyle kent ticaret merkezi olarak kullanılmış. Ani kenti İran, Suriye, Bizans ve Orta Asya arasında ticaret köprüsü olarak değerlendirilmiş.KARS
Yorumlar kapatıldı.