Gündüz Aktan
Ermeni meselesini bugüne kadar çözümleyemememiz dış politikamızın başarısızlığı olarak yorumlanıyor. Kıbrıs için de aynı şey söylenmişti. Aslında Irak politikamız, Amerika ile ilişkilerimiz, AB üyelik süreci ve Ege sorunları da aynı bağlamda zikredilebilir.
Dış politikamızın sorun çözme kapasitesinin yüksek olmadığı doğru. Ama bunu Türkiye’nin sorunları çözmede başarılı olamadığı gerçeğinden ayrı düşünemeyiz. Enflasyonu indirmede en sonlara kalmadık mı? İmar, trafik, vergi gibi sorunlar devam etmiyor mu?
Bu konuların sorun haline gelmesi ve çözümlenememesinde demokrasiye erken girmemizin payı olduğu aşikâr. Partiler büyük ihtiyaçlar içinde kıvranan halk kesimlerini rahatsız etmeden çözümlenmesi mümkün olmayan sorunlara el atmamayı tercih ettiler. Rakipleri karşısında seçim şanslarını kaybetmekten korktular. Sonuçta hemen tüm halk kesimleri hukuk dışılığı normal hayat tarzı haline getirdi. Sorunlar kalıcı nitelik kazandı.
İç politikada sorun çözme alışkanlığı olmayan siyasi iktidarlar, dış politika sorunlarının kendiliğinden çözümlenmesini bekler bir tavra girdiler. Kaldı ki dış politikanın başka zorlukları da var. Her sorun en az iki taraflı bir ihtilaf olduğundan, çözüm yalnız bize bağlı değil. Rakibimiz ihtilafı lehimize çözdürmemek için ölümüne mücadele ediyor. Gücü tükenmeden uzlaşmıyor. O zaman ihtilaf insan ömrüyle kıyaslanamayacak kadar uzuyor.
Siyasi ihtilaflar ‘sonucu sıfır oyunlar’ niteliği taşıyor. Yani birinin kazancı diğerinin kaybı oluyor. İki tarafın kazancı yani ‘kazan kazan’ türü çözüm mümkün değil. Çin’in en büyük ticari ortağı ve dış yatırımcısı Japonya ile geçenlerde çıkan krizi düşünün. Savaş sırasında Japonların Çin’de yaptıkları mezalimin okul kitaplarına yansımaması ikili ilişkilerde görülmemiş gerilime yol açtı. Çin’in parçası addettiği Tayvan’ın da Çin’de büyük yatırımları var, ama bağımsızlığa gitmesi halinde Çin, ikinci büyük ekonomi ortağı Amerika ile çatışma tehlikesine rağmen, ona saldıracağını açıkça söylüyor. Yani ekonomik çıkarlar siyasi ihtilafları önleyemiyor. Belki üzücü ama dış politikada siyaset ekonominin üstünde.
Tek sorunlu ülkelerle olan ihtilaflarda, çok sorunlu ülkelerin çıkarlarını korumaları daha zor. Türkiye’nin bin bir türlü hayati stratejik sorunu varken, Kıbrıs Rumlarının tek derdi adanın kuzeyini yutmak, Ermenilerinkiyse bize soykırımı kabul ettirmek.
Dış politikada en önemli zaafımızın kendimizden kaynaklandığı inkâr edilemez. Son 50 yılın Türk dış politikası, 1974 Kıbrıs müdahalesi ve 1998 Suriye krizi bir yana bırakılırsa, hemen her zaman savunmada kaldı. Kendi gücünü küçümsedi, karşısındakini büyük gördü. Tabir caizse orta alanda oyun kuramadı. Dış politikada risk almadan bir şey yapılamayacağını anlamadı. Kendini anlatmayı zül addetti. Başkalarından destek istemek zor geldi.
Türk dış politikasının önünde birbiriyle ilişkili iki önemli engel daha var. II. Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye Batı dünyasının içinde yer aldı, ama tarihi önyargılarını aşamayan Batı, Türkiye’yi bir türlü kendisinden saymadı. Soğuk Savaş sonrasında ve AB üyelik sürecinde bu durum daha da belirginleşti. Batı adil olsaydı Ermeni meselesi bu hale gelir miydi?
Öte yandan başka ülkelerde marjinal sayılacak olan, ama bizde büyük gazetelerde köşe tutan birçok ‘liberal aydın’ da, Türkiye’nin Batılı olmak için Batı’nın her istediğini yapması gerektiğini savunuyor. Batılılar dış politikada bu aydınların kimliksizliğini kullanıyor. Bu yüzden Kıbrıs gibi, Ermeni meselesinde de hacim ya da kamuoyu diplomasisi yapamayacağımız anlaşılıyor.
Dış politika sorunlarıyla ilgilenen akademisyen sayısı uzun süre çok azdı. Soykırım, terörizm ve savaş hukuku alanlarında hâlâ yeterince hukukçu ve tarihçi yok. Bizimkiler kariyerlerini hayatın müspet alanlarında yapmayı yeğliyor.
Ulus olarak da ihtilafların hemen çözümlenmesini istiyoruz. Kimseye uzun süreli husumet besleyemiyoruz. Acele çözüm yanlılarını destekliyoruz. Unutuyoruz ki dış politika ile karşılaştırıldığında maraton bir sürat yarışıdır. Ve ihtilafları çabuk çözmek ancak fazla ödün vermekle olur.
Yorumlar kapatıldı.