“Sözde Ermeni soykırımı” iddialarına dayanak teşkil eden Mavi Kitap’ın yazarlarından Toynbee, kitabın Amerikan misyonerlerinin ve Ermeni militanların raporlarına dayandığını itiraf etti.
ABDULLAH MURADOĞLU / İSTANBUL
Birinci Dünya Savaşı yıllarında İngiliz hükümeti tarafından siyasi ve askeri amaçlı olarak hazırlanan ve Türkiye aleyhinde kullanılan “Sözde Ermeni Soykırımı” iddialarına kaynak teşkil eden Mavi Kitap’ın hazırlayıcılarından Arnold Toynbee’nin Klasik Yayınları’ndan çıkan “Hatıralar: Tanıdıklarım” isimli kitabında I. ve II. Dünya Savaşı döneminde gerçekleşen olaylara ilişkin önemli anekdotlar yer alıyor. Toynbee, Birinci Dünya Savaşı yıllarında gazeteci kisvesi altında İngiliz Dışişleri Bakanlığı’nın Siyasi İstiharat Birimi’nde çalışmış. Toynbee, 1966’da yayınlanan anılarında Mavi Kitap’ın siyasi amaçla yazıldığını itiraf ediyor. Toynbee, anılarında Mavi Kitap’ın diğer yazarı Lord Bryce’nin de kitabın yazılış maksadından haberi olmadığını söylüyor.
Misyonerlerin raporları
Toynbee’ye göre, Mavi Kitap, meğer İngiliz hükümetinin müttefeki olan Rusya’nın Yahudilere uyguladığı baskıları dengelemek amacıyla hazırlatılmış. İngiliz hükümeti, Almanların Rusya’yı Yahudilere karşı uyguladığı baskıları kendi lehinde kullanmakta başarı göstermesi üzerine, Almanya ile ittifak yapan Osmanlı Devleti’nin Ermenilere soykırım uygulandığına ilişkin bir kitap hazırlatılması talimatı vermiş. Mavi Kitap’ta yer alan iddialar, Amerika’nın Türkiye’deki misyoner teşkilatları tarafından hazırlanan raporlara dayanıyormuş.
Anadolu’nun pekçok yerinde Osmanlı uyruğundaki Hıristiyan azınlıklara, özellikle de Ermeni toplumuna yönelik misyoner okullar kuran Amerikalılar, yalan yanlış iddiaları gerçekmiş gibi rapor etmişler. İngiliz hükümeti, Ermeni aktivistlerin ve Amerikalı misyonerlerin tek taraflı raporlarına dayanan Mavi Kitap’ı hazırlatmış. İngiliz hükümeti, kitabı hazırlamak için Lord Viscount James Bryce’yi görevlendirmiş, Dışişleri Siyasi İstihbarat Birimi’nde çalışan Toynbee’yi de sekreter yanına olarak vermiş.
İngilizler köşeye sıkışınca…
İkinci Dünya Savaşı’nda Musevilere soykırım uygulayan Almanya, Birinci Dünya Savaşı’nda ise Rusların Yahudilere zulüm yaptığına ilişkin propaganda faaliyetinde bulunmuş. Bu propaganda İngiltere’yi de köşeye kıstırmış. Toynbee’nin anlattığına göre, Alman Genelkurmayı’nın Rusya’nın Yahudilere baskı uyguladığına ilişkin propagandası İngiltere’nin siyonizm meselesine el atmasına sebep olmuş. İngiltere, bir taraftan Ermeni Soykırımı iddialarını ortaya atarken diğer taraftan Yahudileri yanına çekmek için Araplara ihaneti göze alarak Filistin’i peşkeş çekmiş. Toynbee anılarında, “Alman Genelkurmayı’nın ürettiği ve Amerikalı gazetecilerin yayınlandığı haberler, tüm dünyadaki Yahudileri etkilemişti. Kuşkusuz Lord Bryce’in kitabı da Ermenileri istenildiği şekilde etkileyecekti. Yahudiler, Rusların toprakları üzerinde Yahudilere kötü davranılmasından dolayı, müttefik güçlere kızgındı” diyor.
Toynbee’nin anılarında, Musevi asıllı ünlü oryantalist ve Sami dilleri uzmanı Prof. David Samuel Margoliouth da önemli bir yer tutuyor. “Hz. Muhammed ve İslam’ın Doğuşu” adlı kitabıyla tanınan ve “İslamiyet öncesi Arap-İsrailoğulları İlişkileri” başlıklı kitabı Türkçe’ye çevrilmiş olan Prof. Margoliouth, İngiliz hükümetinin zokasını yutmayarak Mavi Kitap’ın ajan sekreteri Toynbee’ye pek de yardımcı olmamış.
Savaş oyunu parçası
Toynbee, Margoliouth’tan Ermenilerle ilgili bir rapor hazırlamasını istemiş. Margoliouth ise Toynbee’nin beklentisini boşa çıkarmış. Kitapta bu olay şöyle anlatılıyor: “Birinci Dünya Savaşı sırasında Dışişleri’nin Siyasi İstihbarat Bölümü’nde çalışırken Ermeni basını hakkında bir şeyler okuyup bir rapor yazmak üzere kendisini ikna etmiştim. Ona sunduğum Ermeni gazetelerinden oluşan bir yığın kaynağı, içlerinde değerlendirmeye alınacak önemli bir şey bulunmadığı yorumunu yaparak bana geri verdi. Siyasi istihbarat açısından o gazetelerin malzemeyle dolu olduğundan oldukça emindim ve hâlâ da eminim. Fakat Prof. Margoliouth, Dışişleri’nin savaş zamanında ihtiyaç duyabileceği entelektüel açıdan düzeyi düşük konuların seviyesine inemiyordu.”
Mavi Kitap birkaç ayda hazırlandı
Mavi Kitap’ın birkaç ay gibi kısa bir sürede hazırlandığını itiraf eden Toynbee, anılarında Rusya ile Osmanlı devleti arasındaki 1877-1878 savaşlarından sonra Anadolu’nun kuzeydoğusunda yaşayan Ermenilerin siyasi ideallerin peşine düştüklerine dikkat çekerek şöyle diyor: “Anadolu’nun batısında yaşayan Yunanlılar gibi Ermeniler de bir gün Osmanlı imparatorluğu’ndan kendilerine bir devlet koparabilecekleri ümidini taşımışlardı. Yunanlıların ve Ermenilerin siyasal amaçlarının meşruiyeti yoktu. Çünkü her iki grup da Türkler arasında azınlıktaydı. İstekleriyle Türk imparatorluğunu bölmeyi amaçlıyorlardı. Yalnız bu amaçları Türk halkında ciddi haksızlıklar yapılmadan gerçekleştirilemezdi. Ruslar Kafkaslara saldırdıkları zaman Türkleri yenerek Türkiye’nin kuzeydoğusunu başarılı bir şekilde işgal etmişlerdi. Türkler de ondan sonra Birinci Dünya Savaşı’na katılmış ve böylelikle Ermeni sorunu ülkenin önemli bir problemi haline gelmişti. Türk yetkilileri yerli Ermeni toplumunun Rus istilacılar için “beşinci kol” olarak çalışabileceğini keşfetmişlerdi. Bu nedenle de Ermenileri savaş bölgesinden çıkartma kararı aldılar. Bu da bir güvenlik önlemi olarak değerlendirilebilir. Benzer koşullar altında başka hükümetler de benzer kararlar almışlardır. Mesala Pearl Harbor’da Japonlar, Amerikan donanmasına saldırdıktan sonra Amerikan hükümeti Japon asıllı Amerikalıları Pasifik’ten çıkarıp Mississippi havzazına yerleştirmişti. O insanlar yeni bir yere yerleştirilirken bile bazı hatalar işlenmişti.”
Yorumlar kapatıldı.