16 Mayıs 2004 — Türk Tarih Kurumu; ABD, İngiltere, Almanya ve Osmanlı Arşivleri ile misyoner arşivlerinde yaptırdığı ve yaklaşık 2 yıl süren araştırmaların sonuçlarını, “Sürgün ve Göç” adlı kitapta yayınladı.
Araştırmada, çok sayıda batılı bilim adamının tarihi belgelerine göre 1914 yılında Osmanlı Devleti sınırları içinde yaklaşık 1,5 milyon Ermeni’nin yaşadığı; 1918 yılında ise bu rakamın 1 milyon 479 bin olduğunun ABD’li araştırmacı David Magie’nin belgelerinde yer aldığı vurgulandı.
Kitapta yer verilen İngiliz arşivindeki bir belge, G. W. Prothero’nun editörlüğünde 1917-1919 yılları arasında yaptırılan nüfus araştırmasında, 1919 yılında Osmanlı topraklarında yaşayan Ermeniler’in toplam sayısının 1 milyon 602 bin olduğunu ortaya koyarken, aynı zamanda 1914 yılında 1,5 milyon Ermeni’nin katledildiği iddialarını da çürütüyor.
ÇELİŞKİLİ RAKAMLAR
Kitapta, batı dünyasının 1914 yılında Osmanlı Devleti’ndeki Ermeni nüfusuna ilişkin çelişkili rakamlarına da yer verildi. Dokuz Osmanlı ordusunda 1915-1918 yılları arasında 3 milyon 54 bin kişinin hastalandığı, 711 bin 837 kişinin ise yaralandığı örnek olarak gösterilen araştırmada, kamplarda açlık ve hastalıklardan ölen Ermeniler’in sayılarına ilişkin yabancı kaynaklı belgelere de yer verildi.
“Sürgün ve Göç” adlı kitapta yer alan araştırmada, Ermeniler’in soykırıma uğradığını iddia edenlerin, soykırımın tehcir sırasında meydana geldiği ve 1,5 milyon Ermeni’nin tehcir sırasında öldüğü veya öldürüldüğü tezi, şu bilgilerle çürütüldü:
“Amerikan Ermeni misyoner gruplarının bölgede ne kadar Ermeni’ye yardım ulaştırdıklarını belirttikleri raporları da, Suriye’ye nakledilen Ermeniler’in büyük bir kayba uğramadan iskan mahallerine ulaştıklarını ve bazı sıkıntılara rağmen 1916’dan sonraki dönemde hayatta olduklarını ortaya koymaktadır.
Ayrıca, 1. Dünya Savaşı sonrasına ait Anadolu’da yaşayan Ermeniler ile ilgili istatistiki rakamlar veren yabancı misyon şefleri ve arşiv belgeleri de, dolaylı olarak Ermeniler’in hayatta olduklarını ispat etmektedir.
Osmanlı arşiv belgeleri, tehcir edilen Ermeniler’in büyük bir çoğunluğunun nakil bölgelerine vardıklarını ve Suriye’ye yerleştirildiklerini ortaya koymaktadır. Bu bilgi, aynı şekilde Ermeni, Amerikan ve İngiliz belgeleriyle de teyit edilmektedir.”
ÇOĞU GERİ DÖNDÜ
Araştırmada, Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra, 1918 yılında, Osmanlı hükümetinin tehcire tabi tutulan Ermeniler’den isteyenlerin geri dönebileceğine ilişkin kararnamesi üzerine, Ermeniler’in büyük bir kısmının sürgün öncesi topraklarına geri döndüğü de belgelendi. Bu durumun belgelerden anlaşıldığı vurgulanan araştırmada, “Ayrıca, tehcir edilenler dışında tehcire tabi tutulmayan küçümsenmeyecek sayıda bir Ermeni nüfusun da yerlerinde kaldığı anlaşılmaktadır. Nüfusun bu şekilde tamamen nakledilmemesi ve yerlerinde bırakılması, bir soykırım yapıldığı tezini de ortadan kaldırmaktadır” denildi.
FARKLI ÜLKELERE GÖÇ ETTİLER
Ayrıca, geri dönmeyen veya kayıp olarak çeşitli belgelerde yer alan Ermeniler’den büyük çoğunluğunun da Ortadoğu ülkeleri, Rusya, Amerika, Fransa, Güney Amerika ülkeleri ile Avustralya, Hindistan ve İran gibi ülkelere göç ettikleri belgelendi.
Anadolu’dan göç eden Ermeni nüfusunun yanında salgın hastalık ve kıtlıklardan dolayı verilen Ermeni kayıplarının da önemli bir yer tuttuğu vurgulanan araştırmada, NER’in (Near East Relief); “1 Haziran 1921-31 Ocak 1922 tarihleri arasında tifo ve salgın hastalıklar yüzünden Harput, Malatya, Sivas ve Diyarbakır bölgesinde 12 bin Ermeni’nin hayatını kaybettiği”, “Kafkasya’da 1918’de Ahılkelek’ten gelen 80 bin Ermeni mülteci içinden 30 bin kişinin koleradan öldüğü” ve “1919’da tifüs salgınından ve açlıktan 200 bin Ermeni’nin kaybedildiği”ne ilişkin raporlarına da yer verildi.
Araştırmada ayrıca, “Milletler Cemiyeti’nin 1. Dünya Savaşı sırasında İtilaf Devletleri safında asker olarak savaşırken ölen 200 bin Ermeni’den bahseden” kayıtlarına işaret edildi. 16 Eylül 1925 tarihli bir Amerikan belgesinde ise Türkiye, ABD, Yunanistan ve Ermenistan’da yaşayanlar hariç diğer ülkelere göç edenlerin sayısı toplam 1 milyon 399 bin olarak veriliyor.
Yorumlar kapatıldı.