Özdemir İnce
Doç.Dr.Ömer Turan’ın “Dünü ve Bugünü ile 1915 Olayları” adlı makalesinin 4. bölümünü aktarıyorum:
İngiltere’nin İstanbul’daki Büyükelçisi A.H.Layard, Berlin Antlaşması sonrası Ermenilerin beklentilerini ve gerçekleri şu cümlelerle Londra’ya rapor etmektedir: “Ermeniler, eğer tam bir otonomi mümkün olmazsa, bir yarı bağımsızlık bekliyorlardı. Ancak halihazır şartlarda böyle bir imkanı onlara sağlamak aslında Ermenilerin felaketi ile sonuçlanırdı. Zira her tarafta hatta bazen pek ufak bir azınlık teşkil eden Ermenilerin halkın ekseriyeti tarafından ezilmesine ve bu da Rusların müdahalesine yol açacaktı. Rusların Ermenilere otonomi veya bağımsızlık vermesi beklenemeyeceğine göre, Ermenilerin Rus İmparatorluğu içinde kaybolup gitmeleri kaçınılmaz olacaktı.” Layard’a göre, ıslahatlar konusunda İngiltere’den büyük beklentileri olan Ermeniler, kısa sürede bunların gerçekleşmediğini görünce ümitsizliğe kapılarak Ruslara yönelecekler, bu durum söz konusu vilayetlerin Ruslar tarafından işgali ile sonuçlanabilecekti.
Buraya kadar nasıl ortaya çıktığını ve uluslararası bir mahiyet kazandığını ele aldığımız Ermeni milliyetçiliği, evvela eğitim kurumları ve gazetelerle beslendi. 1860’lı ve 1870’li yıllarda sosyal ve kültürel cemiyetler kurulduğunu görüyoruz. 1878’de Kara Haç ve 1885’te Armenakan isimli silahlı örgütler kurdular. Armenakan’ın programına göre, Parti, ihtilal yoluyla Ermenilerin kendi kendilerini yönetmeleri hakkını elde etmek için kurulmuştur. Bu maksadına ulaşabilmek için ihtilalci fikirler yayılacak, üyelere silah kullanma ve askerî disiplin öğretilecek, silah ve para temin edilecek, gerilla kuvvetleri oluşturulacak ve halk genel bir ayaklanmaya hazırlanacaktır. Silah kullanmak ve askerî strateji konularındaki bilgiler Van Ermeni Okulu’nda, Rus konsolosu Binbaşı Kamsaragan tarafından verilmiştir. Armenakan Partisi çok büyük çapta olmayan bazı öldürme eylemlerine girişmiştir.
Armenakan Partisi’ni Hınçak ve Taşnak örgütleri izledi. Rus yanlısı Hınçak Partisi, gayesini “Türkiye Ermenistanı’nı kurtarmak“ olarak belirlemişti. Bu hedefe ulaşabilmek için başvurulacak yolları, siyasi programında şöyle tanımlıyordu: “İhtilâl yani zor kullanarak Türkiye Ermenistanı’ndaki şekli alt üst etmek, değiştirmek, halka, genel isyan yoluyla, Türk hükümetine savaş açtırmaktır. Bu faaliyetlerin vasıtaları şunlardır:
1. Propaganda: Basın, kitap ve söz vasıtalarıyla millet arasında, bütün çevrelerde ve özellikle en başta halkın işçi kısmı içinde Hınçak ihtilal fikirlerini yaymak, onların arasında ihtilal teşkilatı kurmak, isyan alayları düzenlemektir.
2. Terör: Türk idarecilerine, hafiyelerine, gammazlamalara, hainlere, ihanet edenlere karşı ceza olarak tedhiş uygulamak. Terör, ihtilal örgütünün savunması için bir vasıta ve silah olmalıdır.
3. Akıncı Alayları Teşkilatı: Hükümet askerlerine… karşı koymak için daima hazır bir savaşcı kuvvettir. Genel isyan sırasında bu alaylar öncü alaylar görevini yapabilirler.
4. Genel İhtilal Teşkilatı: Hepsi birbiriyle tam bir birlik teşkil edecek surette bağlı olan, düzenli bir bütünlük gösteren, genel ve ortak bir yönde yürüyen ve aynı taktiği takip eden ve bir merkezî heyet tarafından sevk ve idare edilen çok sayıda düzenli gruplardan oluşmuştur. Türkiye Ermenistanı’nda teşkilatın bütün bölümlerinin kuvvet ve yetkileri, Hınçak komitesinin teşkilat ve faaliyetlerini gösteren özel bir tüzükle tesbit edilmiştir.
5. İsyan alayları teşkilatı.
6.Herhangi bir devlet tarafından Türkiye’ye karşı savaş açılması, genel isyan, yakın amacın gerçekleşmesi için en elverişli zaman sayılmalıdır.”
(Devamı çarşamba günü.)
Yorumlar kapatıldı.