BEYOĞLU’ndaki Üç Horan
Ermeni Kilisesi’ndeki Naregyan Salonu’nda 100 Yıla Damgasını
Vuranlar kitabının tanıtım toplantısına katıldım.
Kültür Bakanı İstemihan Talay,
Ermeni Patriği Mutafyan da vardı.
Bugün Şişli Ermeni Kabristanı’nda ebedi uykularına yatanların hayat
hikáyeleri, başardıkları işler, Türkiye ve kendi cemaatlari için yaptıkları,
Türkçe ve Ermenice yayınlanan bu fotoğraflı kitapta toplanmıştı.
Ölenlere saygının hoş bir örneğinin yanı sıra, bu kitapta Osmanlı döneminden
günümüze kadar Türk Ermenilerin bizimle birlikte, bu ülke için nasıl çalıştıklarını
kanıtlıyordu.
Tek tek örnek verdiğimde, onların önemli mevkilerde bulunduğunu, Türk
tiyatro ve çoksesli müzik tarihimizde önemli katkıları olduğunu göreceksiniz.
Kitabın yazarı Yervant Gobelyan, İlke ve Tek Deneyim Olarak başlıklı
yazısında bir özeleştiri yapmaktadır:
‘‘Sanayi-i Nefise’nin kurucularından ve Osman Hamdi Bey’in mesai arkadaşı
dünyaca ünlü heykeltıraş müteveffa Yervant Oskan’ın (Oskan Efendi) mezarına,
uzun araştırmalar sonucu bir köşede farkına varıldı, otlar arasında ve
ne acıdır ki, taşa hayat veren ustanın başucunda bir taş parçası bile
olmayıp, paslı bir borunun ucuna iliştirilmiş tenekenin üstüne isminin altına
ölüm tarihi yazılmış 1915, ustanın mezarı bugün onarılmış, anısına
gereken saygı gösterilmiştir.’’
* * *
BERÇ Garo Şihager’in bana verilen kitaba düştüğü notlardan öğrendiğime
göre, zamanın Osmanlı Bankası müdürü Berç Keresteciyan (Türker),
Mustafa Kemal’in gemisini İngilizlerin torpilleme söylentilerini
yetkililere aktarmış, onun bilgisi sayesinde rota değişmiş.
1923-1933 arasındaki bütçeyi yapanlardan önemli biri. Türker soyadını
Atatürk koymuş ve onu milletvekili yapmış.
Ünlü dilbilimci Agop Martayan-Dilaçar’ın Türk diline yaptığı
hizmetleri, bilenlerden biriyim.
K. Atatürk imzasını güzel yazı ve matematik öğretmeni Vahram Çerçiyan’ın
yaptığını çoğunuz bilirsiniz.
Çoksesli müziğin gelişmesinde, Cemal Reşit Rey’in kurduğu ve yönettiği
orkestrada birçok Ermeni yurttaşımız görev almış, uzun yıllar burada çalmışlardır.
Biyografilerin altına Şihager’in kısa bilgilerindeki önemli bir
hususa dikkati çekmeliyim.
Birçok Ermeni yurttaşın öğrenim için Avrupa’ya Atatürk’ün isteği
ile gönderilmeleri.
Türk hafif müziğinin önemli adı Onno Tunç da Şişli Ermeni Mezarlığı’nda
yatıyor.
Türk tiyatrosunda bir tarz yaratan Mardiros Mınagyan (Mınakyan Efendi)‘yi
kim unutabilir?
Tiyatronun, müzikallerin sevilen yıldızı İrma Toto Karaca (Felekyan)’ı
da (gene ünlü bir müzikçinin Cem Karaca’nın annesi) çok seyrettim.
İstanbul Devlet Opera ve Balesi’nde tenor Bedros Kuyumcuyan’ı dinledim.
Hagop Mıntzuri’nin kitaplarını okudum.
Birçoğunuzun kulaklarında Bimen Şen-Derkasparyan (Bimen Efendi)‘nin
şarkıları vardır.
Zaven Biberyan’ın Yalnızlar’ını gençliğimde okumuştum.
Udi Hrant’ı da dinlemiştim.
* * *
BAZEN ölüler dirilere doğru yolu gösterirler.
Tarihin önemi de belki buradan geliyor.
Yorumlar kapatıldı.